Μαγεία με ένα κλειδί και ένα μαχαίρι- Meshes of the Afternoon (1943)

Η Μάγια Ντέρεν γεννήθηκε στο Κίεβο της Ουκρανίας και ήταν κόρη του Solomon Derenkowsky και της Marie Fiedler. Το όνομα Μάγια το δανείστηκε από τη μητέρα του ιστορικού Γκαουτάμα Σιντάρτα για να συμβολίσει την ψευδαισθησιακή φύση της πραγματικότητας. Η Deren φοίτησε στο Syracuse University, όπου ασπάσθηκε τον τροτσκισμό και παντρεύτηκε ηλικία δεκαοκτώ χρονών, τον Gregory Bardacke. Το 1928 τη βρίσκουμε στη Νέα Υόρκη, ενώ σπουδάζει στην Ελβετία μεταξύ 1930 και 1933. Μετά από έντονη πολιτική δράση του ζευγαριού, το 1939 ήλθε το διαζύγιο. Η Ντέρεν δούλεψε ως γραμματέας της χορεύτριας Katherine Dunham στο Greenwich Village. Σε μια περιοδεία η Ντέρεν βρέθηκε στο Λος Άντζελες, όπου γνώρισε τον Alexandr Hackenschmied, Τσέχο φωτογράφο και κάμεραμαν, τον οποίο και παντρεύτηκε το 1942.Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία παρότρυνε τον άνδρα της να τροποποιήσει το εβραϊκό του όνομα.

Στην αρχή της δεκαετίας του 40 χρησιμοποίησε την πρώτη της κάμερα 16 mm Bolex για να γυρίσει το πρώτο της φιλμ, το Meshes of the Afternoon (1943), που το κάλυψε μουσικά ο τρίτος της σύζυγος, ο Teiji Ito, το 1952. Η κάμερα στην ταινία αποπνέει την υποκειμενική ματιά της ίδιας της σκηνοθέτιδας. Ο χορός είναι κεντρικό στοιχείο σ’ όλες τις ταινίες της όπως και εδώ που χρησιμοποιείται όμως πιο διακριτικά. Κεντρική φιγούρα είναι η ίδια η Deren, η οποία είναι βυθισμένη στην ασυνειδησία του νου της, αλιεύοντας, σε ένα ονειρικό πλέγμα, γεγονότα που θα ξεχυθούν στην πραγματικότητα. Συμβολικά αντικείμενα όπως ένα λουλούδι αρχικά σε ένα μακρύ δρόμο, μια φιγούρα θανάτου με πρόσωπο καθρέπτη, ένα κλειδί και ένα μαχαίρι επαναλαμβάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του φιλμ. Τα σύμβολα στην ταινία μπορεί να είναι και ψυχαναλυτικά αλλά ενσωματώνονται αρμονικά στην αφήγηση. Η ηρωίδα που από την πρώτη σκηνή, σηκώνοντας το λουλούδι, αγγίζει τον έρωτα και τη ζωή σε λίγο θα ονειρευτεί(;)το αναπόδραστο του θανάτου της, ενώ θα φανεί η διχασμένη προσωπικότητα της και η καθυστερημένη εμφάνιση του αγαπημένου της δεν θα μπορέσει να προλάβει το τετελεσμένο. Το κλειδί έχει οριστικά μεταμορφωθεί σε μαχαίρι. Κατά κάποιο παράξενο τρόπο η Deren προοικονομεί τον ίδιο το θάνατο της χρόνια μετά. H κακή διατροφή, σε συνδυασμό με χρήση αμφεταμινών της προκάλεσε θανατηφόρα εγκεφαλική αιμορραγία το 1961 ενώ η στάχτη της, σύμφωνα με την επιθυμία της, σκορπίστηκε στο βουνό Φούτζι, στην Ιαπωνία. Η Deren εξήγησε ότι ήθελε να βγάλει την αίσθηση της ανθρώπινης εμπειρίας για ένα γεγονός κι όχι να καταγράψει το γεγονός επακριβώς. Όπως συμβαίνει στα όνειρα ή σε γεγονότα που έχουν συμβεί πολλά χρόνια πριν και τα θυμόμαστε αμυδρά. Η πειραματική ματιά της επηρέασε βαθύτατα τον David Lynch κι αυτό φαίνεται άμεσα στην ταινία Lost Highway και πιο έμμεσα στις ταινίες του Mulholland Drive και Inland Empire.

Ημιτελής έμεινε η φιλμική της συνεργασία με τον Marcel Duchamp, The Witches' Cradle. Το 1944, πίσω στη Νέα Υόρκη, ο κύκλος της περιελάμβανε τον Duchamp, τον André Breton, τον John Cage και την Anaïs Nin. Η δεύτερη ταινία της είναι το At Land,του 1944, που χωρίς να αγγίζει την τελειότητα του Meshes of the Afternoon καθηλώνει με τον υπνωτικό ρυθμό του και τη χορογραφία των ιδεών του.

Γύρισε το φιλμ A Study in Choreography for the Camera το 1945, το Ritual in Transfigured Time το 1946, που αποτελεί άλλο ένα έξοχο δείγμα της εμπνευσμένης πειραματικής δουλειά της και το Meditation on Violence το 1948. Το 1958 η Deren συνεργάστηκε με το μπαλέτο της Metropolitan Opera για να γυρίσει το The Very Eye of Night.

Παράλληλα έδινε διαλέξεις παρουσιάζοντας τα φιλμ που έγραφε και σκηνοθετούσε μόνη της, στις Η.Π.Α, στον Καναδά και στην Κούβα. Οι επιθέσεις της στο μονοπώλιο του Χόλιγουντ είναι γνωστές: “I make my pictures for what Hollywood spends on lipstick,”. Το Χόλιγουντ, είχε την πεποίθηση η Ντέρεν, “υπήρξε το κύριο εμπόδιο στον καθορισμό και την εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης ως δημιουργικής μορφής καλλιτεχνικής έκφρασης ". Υποτροφία από το Guggenheim της έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψει στην Αϊτή μεταξύ 1947 και 1955 για να μελετήσει το βου-ντου, ενώ το μάστερ της για τους χορούς της Αϊτής το είχε ολοκληρώσει το 1936:Divine Horsemen: The Voodoo Gods of Haiti (New York: Vanguard Press, 1953).Το αντίστοιχο φιλμ το παρήγαγαν ο Teiji Ito και η σύζυγός του Cherel Winett Ito το 1981, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο της.

Πηγές: (Με κανονικά γράμματα οι δικές μου προσθήκες)

http://en.wikipedia.org/wiki/Meshes_of_the_Afternoon

http://en.wikipedia.org/wiki/Maya_Deren

http://the100bestmovies.blogspot.com/2009/03/labri-di-biciclette-1949-vittorio-de.html

http://flamencologio.blogspot.com/2009/08/maya-deren_09.html

http://schottkey.blogspot.com/2007/07/blog-post_12.html