Συντάκτης:
Του
Paul De Grauwe | Επιμέλεια-Μετάφραση: Μανώλης Χαιρετάκης
Οι νέες τεχνολογίες της
πληροφορίας έχουν δημιουργήσει μια ολόκληρη ομάδα εταιρειών που έχουν καταστεί
ιδιαίτερα κερδοφόρες. Οι περισσότερο επιτυχημένες βρίσκονται στη λίστα των δέκα
πολυτιμότερων (Σ.τ.μ.: με την έννοια της ακριβότερης αποτίμησης) εταιρειών σε
όλο τον κόσμο. Σε αυτά τα συμφραζόμενα, πολύτιμος εδώ σημαίνει τη χρηματική
αξία των μετοχών αυτών των εταιρειών, δηλαδή την κεφαλαιοποίησή τους, όπως λένε
οι οικονομολόγοι.
Η Alphabet (γνωστότερη ως Google), η Amazon, η Microsoft,
το Facebook, η
Alibaba
αξίζουν η καθεμιά τους τουλάχιστον 400 δισ. δολάρια ΗΠΑ στα χρηματιστήρια
αξιών. Δεν παράγουν κάτι χειροπιαστό. Παράγουν «πληροφορία». Αυτές οι
επιχειρήσεις που παράγουν πληροφορία είναι υπερβολικά επιτυχημένες, αλλά
ταυτόχρονα δημιουργούν νέα προβλήματα.
Το πιο εμφανές χαρακτηριστικό αυτών των
εταιρειών που παράγουν πληροφορία είναι ότι το οριακό κόστος της πληροφορίας
που παράγουν είναι μηδενικό.
Για να φτιάξετε μια ταινία
στο You Tube χρειάζεστε μια δαπάνη για να χρησιμοποιήσετε
μια κάμερα, έναν φορητό υπολογιστή (λάπτοπ) και μια σύνδεση με το διαδίκτυο.
Αλλά μόλις φτιάξετε την ταινία (το βίντεο), μπορείτε να την ανεβάσετε χωρίς
επιπλέον κόστος.
Είτε υπάρχουν 10, 100 ή
100.000 θεατές που είδαν την ταινία, το γεγονός αυτό δεν επιφέρει καμία
μεταβολή στη δαπάνη του δημιουργού της. Το οριακό κόστος (δηλαδή το κόστος για
να δει κανείς μια φορά ακόμη την ταινία) είναι μηδενικό.
Και αυτό δεν τελειώνει
εκεί. Οσο περισσότερους θεατές έχει η συγκεκριμένη ταινία τόσο μεγαλώνει η αξία
της στο You Tube. Εάν, λ.χ., φτάσει τους 1 εκατομμύριο
θεατές, αυτό θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των διαφημιστών που θα θελήσουν να
πληρώσουν αυτόν που δημιούργησε την ταινία για να βάλουν διαφήμιση. Ο (κάθε)
διαφημιστής επιθυμεί να πληρώνει ανάλογα με το μέγεθος του ακροατηρίου.
Με αυτόν τον τρόπο ο
παραγωγός της ταινίας στο You Tube παράγει κάτι που διαθέτει ένα μηδενικό
οριακό κόστος και ένα οριακό έσοδο που αυξάνει ανάλογα με τον αριθμό των
θεατών.
Οσο περισσότεροι δουν την
ταινία τόσο πλουσιότερος γίνεται ο παραγωγός της, και μάλιστα χωρίς να κάνει
απολύτως τίποτα.
Ενα τέτοιο επιχειρηματικό
μοντέλο δημιουργεί έναν αριθμό προβλημάτων.
Το πρώτο είναι ότι οι εταιρείες που παράγουν πληροφορία δημιουργούν σημαντική
οικονομική αξία χωρίς να χρησιμοποιούν πολλούς συντελεστές παραγωγής.
Δεν χρειάζεστε υπαλλήλους για να
δημιουργήσετε σημαντικά έσοδα. Το Facebook με μια κεφαλαιοποίηση 400 δισεκατομμυρίων
δολαρίων έχει 21.000 υπαλλήλους.
Η Walmart, με μια κεφαλαιοποίηση 220 δισεκατομμυρίων
δολαρίων, έχει 2,1 εκατομμύρια υπαλλήλους.
Ετσι, το Facebook, που είναι διπλάσιο σε όρους κεφαλαιοποίησης
σε σχέση με τη Walmart,
έχει μόνο το 1% των υπαλλήλων της. Αυτό σημαίνει ότι ένα πολύ υψηλό επίπεδο
οικονομικής αξίας διανέμεται σε έναν πολύ περιορισμένο αριθμό ατόμων, πράγμα
που αποτελεί μια ωρολογιακή βόμβα ανισότητας.
Ενα δεύτερο πρόβλημα έχει
να κάνει με το δεδομένο ότι τα άτομα που γίνονται μέλη μιας τέτοιας πλατφόρμας
πληροφορίας (λ.χ. του Facebook)
στην πραγματικότητα δίνουν δωρεάν προσωπικές τους πληροφορίες.
Οι πληροφορίες αυτές
γίνονται όλο και περισσότερο πολύτιμες καθώς ολοένα και περισσότερα άτομα
γίνονται μέλη της πλατφόρμας.
Ο μεγάλος όγκος στοιχείων
που περιέχουν προσωπικές πληροφορίες κάνει εφικτή την τοποθέτηση (στην
πλατφόρμα) διαφημίσεων με πολύ υψηλή στόχευση, πράγμα που αποτελεί το όνειρο
όλων των διαφημιστών.
Με αυτόν τον τρόπο οι
εταιρείες όπως το Facebook
παράγουν πληροφόρηση που δημιουργεί πάρα πολλά έσοδα χρησιμοποιώντας σαν «πρώτη
ύλη» τις (δωρεάν) προσωπικές πληροφορίες που τους δίνουν δωρεάν οι χρήστες
τους.
Οι εταιρείες αυτές
αποτελούν μεγάλες μηχανές χρήματος δημιουργώντας τεράστιο πλούτο που δεν
μοιράζεται, αφού κρατείται από ελάχιστους χαρούμενους που εργάζονται σε αυτές
τις εταιρείες.
Αυτή η κατάσταση πραγμάτων
δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ. Ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική αξία
μοιράζεται σε ολοένα και λιγότερους ανθρώπους.
Τι πρέπει να γίνει; Ακολουθεί η πρότασή μου.
Το Facebook είχε 26 δισεκατομμύρια δολάρια διαφημιστικά
έσοδα το 2016. Αυτά τα έσοδα προέκυψαν εξαιτίας της δωρεάν «πρώτης ύλης» των
πληροφοριών που παρέχουν οι χρήστες του στο Facebook.
Η κυβέρνηση θα μπορούσε να
βάλει έναν φόρο της τάξης του 50% λ.χ., θεωρώντας δεδομένο ότι τουλάχιστον το
μισό αυτού του εσόδου οφείλεται στις δωρεάν πληροφορίες.
Αυτό σημαίνει 13
δισεκατομμύρια δολάρια. Υπάρχουν τώρα περίπου 1,23 δισεκατομμύρια χρήστες Facebook και έπειτα από μια στρογγυλοποίηση αναλογεί
σε κάθε χρήστη ανά έτος το ποσό των 10 δολαρίων ΗΠΑ.
Το ποσό αυτό μου φαίνεται
να αποτελεί μια καλή εκτίμηση της ετήσιας αξίας της πληροφορίας που παρέχει ο
κάθε χρήστης στο Facebook.
Η πρότασή μου λοιπόν είναι
για έναν ετήσιο φόρο ανά χρήστη που θα τον πληρώνει το Facebook. Ο Zuckerberg (ο ιδρυτής του) θα είναι λίγο λιγότερο πλούσιος ύστερα
από αυτόν τον φόρο, αλλά σίγουρα θα του μείνουν πολλά λεφτά.
Πολλά θέματα σχετίζονται με
μια τέτοια πρόταση. Θα ήταν προτιμότερο -αλλά όχι αναγκαίο- να συντονίζεται
(και να συλλέγεται) σε παγκόσμιο επίπεδο, πράγμα που δεν είναι εύκολο.
Υπάρχει επίσης το θέμα τού
τι θα πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις με αυτό το έσοδο.
Μια δυνατότητα είναι οι
κυβερνήσεις να επιστρέφουν 10 δολάρια ΗΠΑ κάθε χρόνο σε κάθε χρήστη του Facebook ή, εναλλακτικά, τα έσοδα αυτά να
χρησιμοποιούνται από τις κυβερνήσεις για επένδυση στην παιδεία, στο περιβάλλον
ή στη διατηρήσιμη ενέργεια.
Εχω τη γνώμη πως τα θέματα
αυτά είναι ξεχωριστά, που μπορούν να επιλυθούν χωρίς να μπλέκονται με τη
φορολόγηση του Facebook
και άλλων εταιρειών που παράγουν πληροφορίες (όπως λ.χ. η Google, η Amazon) και που χρησιμοποιούν δωρεάν ιδιωτικές πληροφορίες,
μετασχηματίζοντάς τες σε μια μυθική μηχανή παραγωγής χρήματος (δηλαδή κερδών)
από τα οποία επωφελούνται ελάχιστοι.
