Kάθε αιώνας έχει τον δικό του Μεσαίωνα!

Συντάκτης: 

Σοφία Πατούρα *

Στον δικό μας αιώνα ο Μεσαίωνας μπήκε πολύ νωρίς! Από τις πρώτες κιόλας δεκαετίες. Με υποκινούμενους εμφύλιους πολέμους, με αποτυχημένες, «ύποπτες» κοινωνικές εξεγέρσεις, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, με ξεριζωμό από πατρίδες και εστίες, με εκατομμύρια περιπλανώμενους πρόσφυγες και μετανάστες, με έντονη ανασφάλεια και φόβο από τα τρομοκρατικά χτυπήματα, με συρρίκνωση της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών, με πολλή φτώχεια και ανείπωτη απελπισία!

Αυτόν τον Μεσαίωνα ζει σήμερα η παγκόσμια κοινότητα, αλλού σε μικρή και αλλού σε μεγαλύτερη κλίμακα, ενίοτε καθολική, όπως συμβαίνει σε χώρες σαν τη Συρία, την Υεμένη, το Αφγανιστάν κ.λπ. Οσο για τα καθ’ ημάς, ζούμε κι εμείς τον δικό μας Μεσαίωνα! Ευτυχώς, ακόμη χωρίς πολέμους με βομβαρδισμούς και πολυβόλα, χωρίς τρομοκρατικά χτυπήματα, χωρίς βίαιους εκπατρισμούς.

Με οικονομικό μόνο πόλεμο, με πισώπλατα χτυπήματα, με μεθοδευμένους και αναπόφευκτους εκπατρισμούς. Εδώ, ο Μεσαίωνας μπήκε στις ζωές μας σιγά σιγά, με τρόπο ύπουλο. Μπήκε με τη μάσκα των «μνημονίων», σε μια στιγμή που αγνοούσαμε τι κρυβόταν πίσω από αυτήν.

Αν και πολλά τα ιστορικά παραδείγματα, θα προσεγγίσω τον δανεισμένο από τον Ρώσο συγγραφέα Ταράνοφ τίτλο του παρόντος άρθρου, στην κυριολεκτική του διάσταση, επικαλούμενη ad hoc μαρτυρίες δύο συγγραφέων του πρώιμου Μεσαίωνα: του παγανιστή Ζώσιμου και του ιστορικού Προκόπιου.

Τα συγκεκριμένα έργα παρέμειναν ανέκδοτα ενόσω εκείνοι ζούσαν, γιατί η σκληρή κριτική τους αφορούσε δύο μεγάλους, κατά τ’ άλλα, αυτοκράτορες, τον Κωνσταντίνο και τον Ιουστινιανό.

Είναι τόσο μεγάλες οι αναλογίες ανάμεσα σ’ εκείνα που δριμύτατα επικρίνουν οι συγγραφείς στην οικονομική και κοινωνική πολιτική των δύο αυτοκρατόρων και σε αυτά που βιώνουμε σήμερα, που δικαιολογούν, θα έλεγα, τους υποστηρικτές της άποψης ότι η Ιστορία κάνει κύκλους και επαναλαμβάνεται.

Ας μιλήσουν όμως τα ίδια τα ιστορικά πρόσωπα, με πρώτο τον Ζώσιμο:

«Ο Κωνσταντίνος επέβαλε και τον φόρο του “χρυσαργύρου” σε όλους τους εμπορευόμενους της επικράτειας, ακόμη και στους πιο φτωχούς μικρέμπορους,... ούτε καν τις δύστυχες εταίρες δεν εξαίρεσε από αυτόν. Κι έβλεπες σε όλες τις πόλεις τον κόσμο να κλαίει και να οδύρεται σαν να έφθανε το τέλος της τετραετίας και έπρεπε να εισπραχθεί ο φόρος εκείνος.
Οσοι είχαν περιέλθει σε έσχατη φτώχεια και δεν μπορούσαν να πληρώσουν, μαστιγώνονταν και βασανίζονταν. Εφθαναν στο σημείο μάνες να πωλούν τα παιδιά τους και πατέρες να εκπορνεύουν τα κορίτσια τους (πατέρες επί πορνείου θυγατέρας εστήσαντο) για να εξασφαλίσουν τα χρήματα για τους φοροεισπράκτορες του “χρυσαργύρου”». 

Ενδιαφέρουσα είναι η συνέχεια της αφήγησης όπου, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο ιστορικός μιλάει για τον επαχθή ΕΝΦΙΑ της εποχής, τον επονομαζόμενο «φόλλις». «Ο Κωνσταντίνος, αφού κατέγραψε τις περιουσίες των επιφανών πολιτών, επέβαλε έναν φόρο που τον ονόμασε “φόλλις”. Με όλους αυτούς τους φόρους οι πόλεις ξεζουμίσθηκαν (τας πόλεις εξεδαπάνησεν)˙ και, επειδή παρέμειναν σε ισχύ οι ίδιοι φόροι για πολύ καιρό μετά τον Κωνσταντίνο, σύντομα εξαντλήθηκε ο πλούτος των ανθρώπων και οι περισσότερες πόλεις εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους και ερημώθηκαν».

Πιο κοντά στη σημερινή πραγματικότητα βρίσκεται η πολυσέλιδη κριτική που ασκεί ο Προκόπιος στην πολιτική του Ιουστινιανού. Στη «Μυστική Ιστορία» του, στηλιτεύει με δριμύτητα την οικονομική πολιτική του, η οποία, όπως με λεπτομέρειες περιγράφει, κατέστρεψε όλες σχεδόν τις κοινωνικές τάξεις: τους κρατικούς λειτουργούς, τους στρατιωτικούς, τους δικηγόρους, τους γιατρούς, τους δασκάλους, τους ναυτικούς, τους τεχνίτες, τους εμπόρους, τους βιοτέχνες, τους λιανοπωλητές, τους αγρότες, τους γαιοκτήμονες, τους εργάτες, τους φτωχούς και τους ανάπηρους.

Δεν χαρίστηκε καν στους ανθρώπους του παλατιού και των αξιωματούχων του: γραμματείς, φρουροί, διερμηνείς κ.ά. υποχρεώνονταν να παραιτηθούν από την αποζημίωσή τους, μετά το πέρας της υπηρεσίας τους. Με τα μονοπώλια που εγκαθίδρυσε σε είδη πρώτης ανάγκης, έπληξε όλες τις κοινωνικές τάξεις και ευνόησε την αισχροκέρδεια. Εκτός από τις άλλες εισφορές, δύο νέοι φόροι, η «συνωνή» και η «επιβολή», οδήγησαν τους κτηματίες «στην πλήρη χρεοκοπία».

Ηταν τέτοια η φοροεπιδρομή του Ιουστινιανού ώστε «οι φοροεισπράκτορες δεν εισέπρατταν μόνο τον επιβεβλημένο στον καθένα τους ετήσιο φόρο, αλλά και το μερίδιο των πεθαμένων γειτόνων τους»! «Λύπη και κατήφεια επικρατούσε παντού... και οι άνθρωποι, στα σπίτια, στην αγορά και στα ιερά, δεν συζητούσαν τίποτε άλλο παρά για συμφορές και καταστροφές και για τις νέες δυστυχίες που θα τους έβρισκαν».

Με την άρνησή του να διαγράψει παλαιά χρέη προς το Δημόσιο -συνήθης έως τότε πρακτική «για να μην είναι αδιάκοπα πνιγμένοι στα χρέη οι άποροι... »-, ο Ιουστινιανός οδήγησε τους φτωχούς πολίτες σε ανέχεια και απόγνωση και «τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν τη χώρα και να μην ξαναγυρίσουν ποτέ».

Ετσι, λοιπόν, χτίστηκαν οι μεγάλες αυτοκρατορίες. Τη δόξα τους εζήλωσαν νεότερες και σύγχρονες Δυνάμεις, δικαιώνοντας τον ορισμό της Ιστορίας από τον Γάλλο πολιτικό φιλόσοφο Alexis de Tocqueville: «Η Ιστορία είναι μια πινακοθήκη όπου υπάρχουν λίγοι αυθεντικοί πίνακες και πολλά αντίγραφα».

* διευθύντριας Ερευνών, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών

https://www.efsyn.gr/arthro/kathe-aionas-ehei-ton-diko-toy-mesaiona

Κάποιες προσπάθειες...

Το Εφετείο της Στοκχόλμης δικαίωσε τη σουηδική Εφορία, η οποία είχε εφεσιβάλει απόφαση του 2013 υποστηρίζοντας ότι οι εταίροι στα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια οφείλουν να εκλαμβάνονται ως υπάλληλοι συμβουλευτικών εταιρειών και να φορολογούνται ανάλογα για τα εισοδήματα που αποκομίζουν. Η σουηδική Εφορία δέχτηκε ότι επειδή οι αμοιβές των παραπάνω βασίζονται εν μέρει στις επιδόσεις τους θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως μισθοί. Η απόφαση του Εφετείου έχει αναδρομική ισχύ και επηρεάζει τα κέρδη που οι εν λόγω τραπεζίτες αποκόμισαν εδώ και περίπου μία δεκαετία. Η σουηδική Εφορία εκτιμά ότι τα επιπρόσθετα φορολογικά έσοδα που θα αποκομίσει από τα εν λόγω golden boys (λιγότεροι των 100) θα αγγίξουν τα 261 εκατ. δολάρια! Κατά αναλογία μπορεί κάποιος να φανταστεί πόσα έχουν κερδίσει.

Ξηλωθείτε, το τζάμπα πέθανε

Συντάκτης: 

Μπάμπης Μιχάλης

Κρύος ιδρώτας λούζει τον τελευταίο καιρό τους τραπεζίτες στη Σουηδία, καθώς βλέπουν ότι το τζάμπα πάρτι, οι άγριες μάσες και το συνηθισμένο χάιδεμα από το κράτος λαμβάνουν τέλος.

Η τελευταία κατραπακιά γι’ αυτούς ήλθε στις αρχές αυτού του μήνα, όταν Εφετείο της Στοκχόλμης αποφάσισε ότι τα κέρδη που αποκομίζουν από επενδύσεις οι διαχειριστές στις εταιρείες ιδιωτικού μετοχικού κεφαλαίου (private equity) πρέπει να φορολογούνται ως μισθοί και όχι ως κεφαλαιουχικά κέρδη.

Το δικαστήριο δικαίωσε τη σουηδική Εφορία, η οποία είχε εφεσιβάλει απόφαση του 2013 υποστηρίζοντας ότι οι εταίροι στα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια οφείλουν να εκλαμβάνονται ως υπάλληλοι συμβουλευτικών εταιρειών και να φορολογούνται ανάλογα για τα εισοδήματα που αποκομίζουν.

Η σουηδική Εφορία ισχυρίστηκε ότι επειδή οι αμοιβές των παραπάνω βασίζονται εν μέρει στις επιδόσεις τους θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως μισθοί.

Η απόφαση του Εφετείου έχει αναδρομική ισχύ και επηρεάζει τα κέρδη που οι εν λόγω τραπεζίτες αποκόμισαν εδώ και περίπου μία δεκαετία.

Η απόφαση σόκαρε τους καλοπληρωμένους μάνατζερ, οι οποίοι μίλησαν για τη «μεγαλύτερη καθίζηση που χτύπησε ποτέ τον τομέα τους» και για «τεράστιες επιπτώσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα συνολικά».

Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι οι εν λόγω διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων απολαμβάνουν διεθνώς εδώ και αιώνες προνομιακή μεταχείριση σε σχέση με τους κοινούς θνητούς της Εφορίας.

Η αμοιβή που εισπράττουν από μια επένδυση (ποσοστό επί των κερδών) εκλαμβάνεται συγκεκριμένα ως συμμετοχή επί της δημιουργίας υπεραξίας (carried interest) και φορολογείται με τον συντελεστή που εφαρμόζεται για την υπεραξία (ο οποίος είναι χαμηλότερος) και όχι με τον συντελεστή φορολογίας των κανονικών εισοδημάτων (που είναι υψηλότερος).

Η «πατέντα» αυτή κρατά από την περίοδο της… Αναγέννησης, όταν οι Βενετοί έμποροι πλήρωναν στους καπετάνιους εξτρά για τα κερδοφόρα ταξίδια τους στις Νέες Χώρες.

Βασίζεται στην ιδέα ότι ένας εταίρος σε μια μακροπρόθεσμη επένδυση, του οποίου η συνεισφορά δεν είναι χρηματική αλλά δεξιότητα διαχείρισης, θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως συνέταιρος.

Οι εφοριακοί και το κράτος της σκανδιναβικής χώρας είχαν πάντως διαφορετική άποψη. Γι’ αυτούς η παραπάνω θέαση αποτελεί απλά σύμβολο του πώς το φορολογικό σύστημα οξύνει τις εισοδηματικές ανισότητες.

Η σουηδική Εφορία εκτιμά ότι τα επιπρόσθετα φορολογικά έσοδα που θα αποκομίσει από τα εν λόγω golden boys (λιγότεροι των 100) θα αγγίξουν τα 261 εκατ. δολάρια! Φανταστείτε δηλαδή τα κέρδη τους.

Η δικαστική απόφαση ήλθε ενώ υφίσταται η απειλή του μεγαλύτερου ομίλου χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών της σκανδιναβικής χερσονήσου Nordea για μεταφορά της έδρας του από τη Στοκχόλμη στην Κοπεγχάγη ή στο Ελσίνκι.

Αιτία, η πρόταση της κυβέρνησης για αύξηση των τραπεζικών τελών χρηματοδότησης του Ταμείου Αποθεματικών, το οποίο έχει στόχο την προστασία των φορολογουμένων από μια μελλοντική χρηματοπιστωτική κρίση.

Τι λένε οι τραπεζίτες

Οι τραπεζίτες διαμαρτύρονται ότι αν το σχέδιο της κυβέρνησης τεθεί σε εφαρμογή, τότε το 2019 θα καταβάλουν στο Ταμείο 12πλάσια από αυτά που πλήρωσαν πέρυσι.

Από την πλευρά της η σουηδική κυβέρνηση λέει ότι οι τράπεζες κερδίζουν αρκετά και μπορούν να αντέξουν το επιπλέον κόστος.

Υπογραμμίζει ότι το συνολικό ενεργητικό των τραπεζών είναι σήμερα 4πλάσιο του μεγέθους της οικονομίας και ότι αυτές κερδίζουν αρκετά από τις εγγυήσεις που τους παρέχει το κράτος.

«Τα υψηλότερα κανονιστικά κόστη που οι τράπεζες καλύπτουν μερικά, αντανακλούν την κρατική προστασία που αυτές απολαμβάνουν. Οι εγγυήσεις που τους προσφέρει το κράτος σημαίνουν γι’ αυτές υψηλότερη πιστοληπτική διαβάθμιση και χαμηλότερα κόστη χρηματοδότησης», τονίζει η Στοκχόλμη και… ν’ αγιάσει το στόμα της!

Ας σημειωθεί ότι η απόδοση που προσέφεραν πέρυσι οι μεγαλύτερες τράπεζες της Σουηδίας στους μετόχους τους ήταν πάνω από 12%, διπλάσιο του αντίστοιχου μέσου όρου των 30 μεγαλύτερων τραπεζών της Ευρώπης.

https://www.efsyn.gr/arthro/xilotheite-tzampa-pethane

Ο νέος βολεμένος άνθρωπος

Με απλά λόγια περιγράφει σημεία των καιρών...

Συντάκτης: 

Γιώργος Σταματόπουλος

Ενας τύπος ανθρώπου που ευδοκιμεί σήμερα, ανάμεσα σε πολλούς άλλους που έχει διαμορφώσει η εφταετία των μνημονίων, είναι αυτός του βολεμένου, δεξιού ή αριστερού πλέον δεν έχει καμία σημασία. Εχει τη δουλίτσα του, το σπιτάκι του, το αυτοκινητάκι του και λέει ότι καλά είναι εκεί, αδιαφορεί πά' να πει για τους πάσχοντες και τους απεγνωσμένους, για τους χιλιάδες επαίτες που συναντούμε σε κάθε βήμα μας.

Εχει πάψει πια να αναζητεί νέες μορφές πολιτικής δράσης, που πιθανώς θα έβγαζαν από το αδιέξοδο τη χώρα. Αρκείται στο κλασικό μοτίβο τού ποιος κατέχει την εξουσία· ε, με αυτόν θα πορευτεί και ας είναι ο εξουσιάζων ένας μικρός τύραννος.

Οχυρωμένος συνήθως πίσω από την ιδεολογία του, η οποία έχει συγκροτήσει την κοσμοεικόνα του, έχει πάψει να ακούει ή να συνομιλεί ή να νοιάζεται για τις δυσμενείς για τους πολλούς εξελίξεις γύρω του. Αρνείται εναλλακτικές λύσεις και τη βαθιά υπαρξιακή - φιλοσοφική - πολιτική έννοια της αλληλεγγύης και σχεδόν ειρωνεύεται όσους προσπαθούν να ζήσουν «εκ των ενόντων» ή αναζητούν κάτι πιο ίσο, πιο ανθρώπινο για τις κοινωνίες.

Δεν ταράσσεται. Δεν του περισσεύουν δάκρυα. Δεν συμπάσχει. Εύκολα απαξιώνει «ιερά πρόσωπα» που εκφράζουν διαφορετική από τη δική του άποψη. Δεν γνωρίζει το μέτρον. Αγνοεί την ευγένεια. Πηγαίνει σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, βάρβαρον, όμως, έχων ψυχή. Είναι ενήμερος περί τα «κοσμικά» (και τα αθλητικά βεβαίως - φτωχέ Ξενοφάνη...)

Ομιλεί χυδαία, θεωρώντας ο καψερός ότι μιλάει λαϊκά (μπορεί να σου πετάξει και στα μούτρα ότι «δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα, υπάρχουν χυδαίοι άνθρωποι»).

Εύκολα μετατρέπει μια συλλογική «επιτυχία» σε προσωπική (του)· κοκορεύεται και αυτοεπαινείται χωρίς ενδοιασμό. Α, πλειστάκις (πάντοτε, εννοείται) αυτοχαρακτηρίζεται αριστερός. Τον μπαγάσα· αδυνατεί να κατανοήσει ότι εξευτελίζει την ίδια την Αριστερά και όσους έχουν πραγματικά πονέσει γι' αυτήν. (Ποια Αριστερά, και μ.... Την εξουσία να διατηρήσουμε πάση θυσία - όσοι διαφωνούν είναι πολύ αριστεροί, άρα ανεδαφικοί ή, ακόμη ακόμη, δεξιοί).

Ο βολεμένος απαντά σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, σε όλες, μάλλον, τις πολιτικές φατρίες - ακόμη κι ένας αχθοφόρος ονειρεύεται έναν ή πολλούς υφισταμένους του. Εντάξει, δεν είναι γέννημα θρέμμα της κρίσης (πάντοτε υπήρχε), απλώς τώρα οράται και μέσα στην Αριστερά - κι έτσι μάθαμε ότι το ηθικό της πλεονέκτημα ήταν ένας συγκεκαλυμμένος τρόπος της μνησικακίας και της αδυναμίας για κατάληψη της εξουσίας.

Θα πει κανείς, λειψή είναι η παιδεία μας, έτσι είναι οι άνθρωποι - μπα; Και η γλώσσα; Ο πολιτισμός; Η αλληλεγγύη; Καλά, τώρα. Ρομαντισμοί παλιάς κοπής, θα πει ο επικρατών νέος τύπος του βολεμένου, πιο επικίνδυνος ίσως τύπος και από τον κόλακα και τον ρουφιάνο. (Μην ταυτίσουμε τις τρεις έννοιες - θα αδικηθούν μερικοί «αφελείς» που δεν ξέρουν πού πάν' τα τέσσερα).

https://www.efsyn.gr/arthro/o-neos-volemenos-anthropos