Η δύναμη του βλέμματος

Συντάκτης: 

Θανάσης Γιαλκέτσης

Συμπληρώθηκαν φέτος τριάντα χρόνια από τον θάνατο του Πρίμο Λέβι (1919-1987). Ο Ιταλοεβραίος Λέβι πήρε μέρος στην Αντίσταση και στη δράση μιας αντάρτικης ομάδας, προσκείμενης στην οργάνωση «Δικαιοσύνη και ελευθερία» που είχε ιδρύσει ο σοσιαλιστής Κάρλο Ροσέλι. Τον Δεκέμβριο του 1943, τον συνέλαβαν και στη συνέχεια τον έστειλαν στο Αουσβιτς, από όπου βγήκε ημιθανής τον Ιανουάριο του 1945.

Το πρώτο βιβλίο του με τίτλο «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» (ελληνική έκδοση: Αγρα 1997) είναι η πιο συγκλονιστική μαρτυρία που γράφτηκε ποτέ για τη ζωή στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η μεγάλη αξία αυτού του έργου έγκειται κυρίως στο ότι ο Λέβι βρήκε τη δύναμη για να αντλήσει από τη φρίκη της ναζιστικής κόλασης όχι μια οργισμένη επιθυμία για εκδίκηση, αλλά ένα εξαιρετικά πολύτιμο μάθημα ανθρωπιάς και δικαιοσύνης.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από την ομιλία που εκφώνησε ο Ισραηλινός συγγραφέας Νταβίντ Γκρόσμαν στις 6 Νοεμβρίου, στη Γένοβα, κατά την τελετή στην οποία τιμήθηκε με την απονομή του «διεθνούς βραβείου Πρίμο Λέβι 2017».

Τα έργα του Πρίμο Λέβι με συνοδεύουν από τότε που διάβασα για πρώτη φορά «Το περιοδικό σύστημα». Ενώ διάβαζα, αισθανόμουν ότι, σελίδα μετά τη σελίδα, το βιβλίο αυτού του συγγραφέα, αυτού του ανθρώπου, παρόμοια με άλλα τρία ή τέσσερα βιβλία, μου υποδείκνυε έναν μοναδικό και ιδιαίτερο τρόπο όχι μόνον να παρατηρώ τη ζωή, αλλά να τη ζω. Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις που έκανα πρόσφατα ξαναδιαβάζοντας το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος», το πρώτο βιβλίο του Λέβι, στο οποίο αφηγείται τους περίπου δώδεκα μήνες που πέρασε στο στρατόπεδο εξόντωσης του Αουσβιτς.

Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες και μέρες γι’ αυτό το έργο, για την αναστάτωση που προκαλεί στον αναγνώστη ακριβώς εξαιτίας του νηφάλιου και διαυγούς ύφους του συγγραφέα, ακόμα και όταν περιγράφει τις πιο τρομακτικές φρικαλεότητες που υπέστησαν ποτέ ανθρώπινες υπάρξεις, τη διαδικασία της καταστροφής και της απώλειας κάθε ανθρώπινου γνωρίσματος όχι μόνον από μέρους των ναζιστών και των υποτακτικών τους, αλλά και από τα θύματα.

Επειδή όμως ο χρόνος δεν θα αρκούσε, επέλεξα να μιλήσω για τη μοναδική, κρίσιμη, ανθρώπινη επαφή που ο Λέβι είχε στο Αουσβιτς με έναν άνθρωπο που ονομαζόταν Λορέντσο.

«Η ιστορία της σχέσης μου με τον Λορέντσο -γράφει ο Πρίμο Λέβι- είναι μακριά και σύντομη μαζί, απλή και αινιγματική· είναι η ιστορία μιας εποχής και μιας κατάστασης που είναι άγνωστες στην πραγματικότητα του σήμερα, και γι’ αυτό νομίζω ότι μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο όπως γίνονται κατανοητά τα γεγονότα του μύθου και της ιστορίας.

Με λίγα λόγια, η ιστορία συνοψίζεται στο εξής: ένας Ιταλός πολίτης μου έφερνε ένα κομμάτι ψωμί και τα περισσεύματα του συσσιτίου του κάθε μέρα επί έξι μήνες· μου χάρισε μια δική του φανέλα γεμάτη μπαλώματα· έγραψε στην Ιταλία μια κάρτα για μένα και μου έδωσε την απάντηση. Για όλα αυτά, δεν ζήτησε και ούτε δέχτηκε καμία ανταμοιβή, γιατί ήταν καλός και απλός, και δεν πίστευε ότι κάνουμε καλό για να ανταμειφθούμε».

Και συνεχίζει ο Λέβι: «Για τους πολίτες εμείς είμαστε οι παρίες. Οι πολίτες, λίγο-πολύ ξεκάθαρα και με όλες τις αποχρώσεις ανάμεσα στην περιφρόνηση και τον οίκτο, σκέφτονται ότι για να έχουμε καταδικαστεί σε αυτού του είδους τη ζωή, για να έχουμε ξεπέσει σε αυτή την κατάσταση πρέπει να μας βαραίνει κάποια μυστηριώδης, ανεξίτηλη ενοχή.

»Μας ακούνε να μιλάμε σε διαφορετικές γλώσσες, ακατανόητες γι’ αυτούς και αλλόκοτες σαν φωνές ζώων· μας βλέπουν υποταγμένους, χωρίς μαλλιά, χωρίς όνομα, χωρίς αξιοπρέπεια, κάθε μέρα δαρμένους, κάθε μέρα περισσότερο ελεεινούς, χωρίς ποτέ να διαβάσουν στα μάτια μας τον πόθο της εξέγερσης, τη γαλήνη ή την πίστη. Μας ξέρουν σαν κλέφτες και αναξιόπιστους, λασπωμένους, ρακένδυτους και πεινασμένους, και συγχέοντας το αποτέλεσμα με την αιτία, μας θεωρούν άξιους της αθλιότητάς μας. Ποιος θα μπορούσε να διακρίνει τα πρόσωπά μας;».

Διαβάζω την περιγραφή του Πρίμο Λέβι για το πώς οι φύλακες, οι κάπο και οι πολίτες έβλεπαν τους Εβραίους κρατούμενους και για το πώς ο απλός εργάτης Λορέντσο έβλεπε εκείνον και σκέφτομαι πόσο μεγάλη είναι η δύναμη του βλέμματος και πόσο κρίσιμος είναι ο τρόπος με τον οποίο παρατηρούμε ένα πρόσωπο· ένα πρόσωπο που θα μπορούσε να είναι ο συνεργάτης μας, ο γιος μας, ένας συνάδελφος, ένας γείτονας, όποιος έχει μια ορισμένη σημασία στη ζωή μας και, φυσικά, ακόμη και ένας εντελώς άγνωστος και μερικές φορές ακόμη και ένας εχθρός.

Ενας απλός εργάτης που ονομαζόταν Λορέντσο είδε τον Πρίμο Λέβι όπως βλέπουμε έναν άνθρωπο. Αρνήθηκε να παραγνωρίσει την ανθρώπινη υπόστασή του, να συνεργαστεί με εκείνους που ήθελαν να την εξαλείψουν, και, ενεργώντας έτσι, ούτε λίγο-ούτε πολύ του έσωσε τη ζωή. Τόσο απλή και μεγαλειώδης υπήρξε αυτή η συμπεριφορά του. Σκέφτομαι τη δύναμη ενός καλοσυνάτου βλέμματος στη ζωή ενός προσώπου.

Οχι μόνον στις περιστάσεις ακραίας τρέλας του Αουσβιτς, αλλά στην κανονική καθημερινή ζωή. Κι αυτό με κάνει να ξανασκεφτώ μια γυναίκα που γνώρισα, η οποία, όταν ζήτησε από τον άνδρα με τον οποίον ήταν ερωτευμένη να την παντρευτεί, του υποσχέθηκε ότι θα τον έβλεπε πάντα με καλοσυνάτα μάτια: «Με τα μάτια ενός μάρτυρα γεμάτου αγάπη», του είπε. Και ο άνδρας σκέφτηκε ότι ποτέ στη ζωή του δεν του είχαν πει κάτι τόσο ωραίο.

Εχω την εντύπωση ότι όποιος έχει το προνόμιο να έχει έναν στοργικό μάρτυρα στη ζωή του ή και μόνον ένα μάρτυρα που αναζητάει το καλό μέσα του, για να το κάνει να αναδυθεί, έχει πολλές πιθανότητες να γίνει ένα καλύτερο πρόσωπο, ίσως και λίγο πιο ευτυχισμένο. Αν διαθέτουμε το προνόμιο να έχουμε κάποιον στη ζωή μας που να μας κοιτάει με μάτια γεμάτα αγάπη, τότε αυτό το βλέμμα μάς λέει ότι ίσως μέσα μας υπάρχει κάτι καλύτερο από αυτό που νομίζαμε, από αυτό που τολμούσαμε να πιστεύουμε.

Ο Λορέντσο, ένας απλός Ιταλός εργάτης, επέμενε να βλέπει τον Πρίμο Λέβι με τα μάτια ενός ανθρώπου και βρέθηκε μπροστά σε έναν άνθρωπο. Οχι μπροστά σε έναν κρατούμενο χωρίς ταυτότητα, όχι μπροστά σε έναν νεκρό που βάδιζε με ένα νούμερο χαραγμένο στο μπράτσο αντί για όνομα και επώνυμο. Ο Λορέντσο αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την αξίωση των κυρίαρχων-τυράννων να βλέπει τους κρατούμενους από τη δική τους σκοπιά. Είδε τον Πρίμο Λέβι όπως βλέπουμε έναν άνθρωπο και, βλέποντας έτσι, άλλαξε τον χαρακτήρα της κατάστασης στην οποία βρίσκονταν.

Από τη στιγμή που καλοσυνάτα μάτια, που πιστεύουν σε μας, μας υποδεικνύουν μια δυνατότητα διαφορετικού τύπου, κρυμμένη ακόμη και σε μας επειδή έχει καταπιεστεί από άλλους, από μας τους ίδιους ή από τις αντίξοες περιστάσεις της ζωής, μια δυνατότητα στην οποία δεν τολμούσαμε πλέον να ελπίσουμε και που ίσως είχαμε εντελώς ξεχάσει, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες αυτή η δυνατότητα να μετατραπεί σε πραγματικότητα. Και εμείς να έχουμε περισσότερες πιθανότητες λύτρωσης. […]

https://www.efsyn.gr/arthro/i-dynami-toy-vlemmatos

Η ιστορία μιας άλλης Attica

Η ιστορία μιας άλλης Attica

Συντάκτης: Γιώργος Τσιάρας

Μπούκωσα όλη την εβδομάδα στις συσκέψεις ν' ακούω για την Attica Bank και τα βοσκοτόπια των κομμάτων και των «υπερθεματιστών» – ξέρετε, αυτά τα γαλάζια, πράσινα και ροζ βοσκοτόπια όπου φυτρώνουν θαλασσοδάνεια εκατομμυρίων ευρώ, εκτρέφονται νέοι και παλιοί εκατομμυριούχοι καναλάρχες και εργολάβοι και μηρυκάζουν αμέριμνα τόνους κουτόχορτου εκατομμύρια ψηφοφόροι/τηλεθεατές/καταναλωτές -, την ίδια ώρα που περνούσε «αέρα» από μια άβουλη Βουλή το ξεπούλημα μπιρ παρά του Ελληνικού, και λέω να γράψω σήμερα έτσι για αλλαγή για μιαν άλλη Attica.

Μία Attica παλιά, μακρινή, μα στην ουσία της διαχρονική και παγκόσμια.

Το ημερολόγιο έδειχνε 9 Σεπτέμβρη του 1971, όταν 1.300 κρατούμενοι στη φυλακή Attica, έξω από τη Νέα Υόρκη, εξεγέρθηκαν απαιτώντας τον οριστικό τερματισμό της δουλείας, δηλαδή της καταναγκαστικής εργασίας των κρατουμένων χωρίς αμοιβή και της κακομεταχείρισης από τους δεσμοφύλακες.

Οι φυλακισμένοι, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν και πολλοί μαύροι επηρεασμένοι από τις επαναστατικές ιδέες του Μάλκολμ Εξ και των Μαύρων Πανθήρων, πήραν ομήρους, έβαλαν φωτιές, έφτιαξαν αυτοσχέδια όπλα και κατέλαβαν ολόκληρη την πτέρυγα Δέλτα για τέσσερις ημέρες.

Ενας από τους αρχηγούς τους, ο Ελ Ντι Μπάρκλεϊ, συνόψισε τα αιτήματα σε δυο γραμμές:

Είμαστε άνθρωποι, δεν είμαστε ζώα, και δεν θα δεχτούμε να μας δέρνουν και να μας οδηγούν σαν κοπάδι ζώων 

Ο Ελ Ντι το εννοούσε: όταν ο κυβερνήτης, «αφιονισμένος» από τις κραυγές των ΜΜΕ, διέταξε να εισβάλει η βαριά οπλισμένη πολιτειακή αστυνομία, τους περίμενε όρθιος, με τ' όπλο στο χέρι.

Και το πλήρωσε με τη ζωή του, παρέα με άλλους 27 κρατούμενους και 10 δεσμοφύλακες.

Οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 128, και οι μπάτσοι ξέσπασαν την οργή τους βασανίζοντας για ώρες τους επιζώντες της φονικότερης -και πιο διάσημης, ακόμη και έπειτα από τόσες δεκαετίες- εξέγερσης φυλακισμένων της αμερικανικής ιστορίας.

▶ Σαράντα πέντε χρόνια πέρασαν και το σωφρονιστικό σύστημα των ΗΠΑ γιγαντώθηκε πέρα από κάθε φαντασία.

Ο συνολικός «πληθυσμός» σε όλες τις βαθμίδες του –ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές φυλακές, αναμορφωτήρια, και κέντρα κράτησης παράτυπων μεταναστών- ξεπερνά πλέον τα 2,3 εκατομμύρια, έναν αριθμό-ρεκόρ όλων των εποχών, ενώ άλλα 7 εκατομμύρια είναι... σχετικά μόνον ελεύθεροι, αφού είναι έξω με αναστολή ή περιοριστικούς όρους- που σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να επιστρέψουν στα κελιά.

Και υπάρχει λόγος που ένας σε κάθε τριάντα δύο Αμερικανούς είναι νυν ή... δυνάμει κρατούμενος: το σύστημα των φυλακών, όπως και οι περισσότερες «δημόσιες υπηρεσίες» (μπρρρ) στην Αμερική έχει σε μεγάλο βαθμό ιδιωτικοποιηθεί και οι φυλακές έχουν εξελιχθεί σε μια τεράστια μπίζνα που κοστίζει κάθε χρόνο πάνω από 80 δισεκατομμύρια δολάρια στους Αμερικανούς φορολογούμενους.

Μόνον έτσι άλλωστε μπορεί να εξηγηθεί, με οικονομικούς όρους, το πώς μια χώρα με λιγότερο από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού κρατά κλειδωμένο το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού κρατουμένων. Το γιατί, με άλλα λόγια, ένας στους τέσσερις φυλακισμένους παγκοσμίως είναι Αμερικανός.

Εννοείται πως το βασικό χαρακτηριστικό της αμερικανικής κοινωνίας, όπως φυσικά και των ανά τον κόσμο «αντιγράφων της» -η ακραία ταξική και φυλετική ανισότητα– εκφράζεται πλήρως και πίσω από τα σίδερα, αφού αν είσαι νέος, φτωχός, μαύρος ή ισπανόφωνος, έχεις κάπου δέκα φορές περισσότερες πιθανότητες να βρεθείς στη φυλακή, συχνά για «ψύλλου πήδημα», απ΄ό,τι ενας λευκός, και πολύ περισσότερες, σε σχέση με έναν πλούσιο.

Για την ακρίβεια, θα είσαι τυχερός στις μέρες μας αν φτάσεις καν στη φυλακή, αφού ως γνωστόν όλο και περισσότεροι σκουρόχρωμοι Αμερικανοί δολοφονούνται πλέον εν ψυχρώ από τους «trigger-happy» Αμερικανούς αστυνομικούς, με τελευταίο παράδειγμα τα όσα οδήγησαν πριν από λίγες μέρες στη λαϊκή εξέγερση της Σάρλοτ, στη Βόρεια Καρολίνα.

Οσο για το τι περιμένει τους άτυχους που περνούν την καγκελόπορτα του «US prison system» δύσκολα περιγράφεται.

Ο υπερπληθυσμός, η κακομεταχείριση, τα ναρκωτικά, τα μαχαιρώματα, η σεξουαλική εκμετάλλευση από δεσμοφύλακες και συμμορίες είναι στην ημερήσια διάταξη, ιδιαίτερα για τους μικροκακοποιούς ή όσους άτυχους πιαστούν με κανένα τσιγαριλίκι.

Μαφιόζοι, «λευκά κολάρα» και γενικώς όσοι έχουν λεφτά απολαμβάνουν ιδιαίτερα προνόμια: όλοι οι υπόλοιποι στριμώχνονται σαν κοπάδια στον «γενικό πληθυσμό», απλοί αριθμοί – κι όποιος ζήσει, έζησε.

▶ Πώς και τα θυμηθήκαμε όλα αυτά; Πριν από δυο βδομάδες, στις 9 Σεπτέμβρη του 2016, έχοντας πλήρη επίγνωση της συμβολικής ημερομηνίας, οι κρατούμενοι μιας φυλακής στην Αλαμπάμα ξεκίνησαν απεργία –με άλλα λόγια, αρνήθηκαν να πάνε για καταναγκαστική δουλειά– και κάλεσαν τους άλλους φυλακισμένους σε όλη την Αμερική ν΄ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.

Και η σπίθα έπιασε τόπο: περισσότεροι από 24.000 κρατούμενοι σε τουλάχιστον 40 φυλακές 24 Πολιτειών, από την Αλαμπάμα και τη Φλόριντα έως το Τέξας και την Καλιφόρνια, αρνούνται μέχρι και σήμερα να εργαστούν, ενώ δεκάδες ακόμη σωφρονιστικά καταστήματα αναγκάστηκαν να προχωρήσουν από μόνα τους σε «λοκ-ντάουν», υποχρεωτικό κλείδωμα στα κελιά, που στον κόσμο των κάτεργων ισοδυναμεί όπως θα δούμε με το γνωστό σε μας τους «έξω»... λοκ-άουτ!

Μάταια προσπαθούν μεχρι τώρα οι δεσμοφύλακες να κάμψουν το φρόνημα των διπλοκλειδωμένων απεργών, αν και χρησιμοποιούν όλα τα μέσα πίεσης –από ακύρωση των επισκεπτηρίων και σκουληκιασμένο φαγητό στη Νότια Καρολίνα, μέχρι ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ, λυκόσκυλα και δακρυγόνα στις πιο ακραίες περιπτώσεις, στην Καλιφόρνια.

Οπως δήλωσε μέσα από το κελί (στο Russia Today) ένας από τους «κληρονόμους» του Ελ Ντι Μπάρκλει, από τη φυλακή Χόλνερ της Αλαμπάμα όπου ξεκίνησαν όλα, «δεν ζητάμε απλά καλύτερες συνθήκες εγκλεισμού και ένα αναμνηστικό δωράκι τη μέρα της αποφυλάκισης.

»Αυτό που θέλουμε είναι ένα συνδικάτο των φυλακισμένων και έναν βασικό κατώτατο μισθό για τη δουλειά μας ως κρατούμενοι. Πάνω απ' όλα θέλουμε να αναγνωριστεί πως ο βασικός λόγος ύπαρξης του συστήματος μαζικών φυλακίσεων είναι η εκμετάλλευση των κρατούμενων εργατών. Αυτό που θέλουμε είναι την κατάργηση της δουλείας στις φυλακές»...

▶ Οπως εξηγούν οι κρατούμενοι στις λιγοστές δηλώσεις που τρυπούν το παραπέτασμα της συγκάλυψης από τα κυρίαρχα ΜΜΕ, εκατοντάδες χιλιάδες φυλακισμένοι στις ΗΠΑ δουλεύουν αμισθί ή στην καλύτερη περίπτωση για λίγα σεντς την ώρα φτιάχνοντας μεταλλικά, χάρτινα ή πλαστικά εξαρτήματα που στη συνέχεια χρησιμοποιούνται από τις μεγαλύτερες εταιρείες των ΗΠΑ –γίγαντες όπως η McDonald’s, η Starbucks, η AT&T, η Verizon, η United Airlines, ακόμα και η διάσημη εταιρεία γυναικείων εσωρούχων Victoria's Secret!

Μυριάδες άλλοι, ιδιαίτερα στον Νότο, δουλεύουν σε μεγάλες αγροτικές φυτείες-λατιφούντια αγροχημικών κολοσσών: μάλιστα ένας από τους λόγους που η ιστορική απεργία ξεκίνησε στην Αλαμπάμα είναι ότι η συγκεκριμένη Πολιτεία πέρασε το 2012 νόμο που επιτρέπει σε ιδιώτες εργολάβους να «μισθώνουν» κρατουμένους για εξωτερικές εργασίες, με αντίτιμο ένα αστείο ωρομίσθιο μερικών σεντς...

Σε άλλες ειδήσεις, η νεοφιλε-left κυβέρνησή μας ετοιμάζεται να φέρει στην α-βουλή τον νόμο με τα νέα προαπαιτούμενα, με τους δανειστές-θεσμοφύλακες να επιμένουν στην απελευθέρωση των μαζικών απολύσεων και των λοκ-άουτ, το ταχύτερο ξεπούλημα όλων των «ασημικών» του ελληνικού Δημοσίου, και γενικώς στη βίαιη διάλυση (των τελευταίων ερειπίων) της εργατικής νομοθεσίας.

Πού είπαμε πως τονίζεται η δουλεια; Εξαρτάται από το πόσο «αριστερός» είσαι...

http://www.efsyn.gr/arthro/i-istoria-mias-allis-attica

https://gr-contrainfo.espiv.net/2016/07/31/usa-prisoner-workstoppage-against-prison-slavery-to-take-place-on-september-9th-2016/