«Το Ισραήλ ενεργεί ως τρομοκράτης. Δεν αμύνεται»

 

Νόρα Ράλλη

       Print

Καταιγιστικός ο Ισραηλινός ντοκιμαντερίστας, που ζώντας πολλά χρόνια τώρα στη Γαλλία βρίσκεται σήμερα στην Αθήνα καλεσμένος από την Ελληνική Ένωση Ντοκιμαντεριστών (ΕΕΝ) στο πλαίσιο του αφιερώματος «Με τα μάτια ανοιχτά», μιλά ανοιχτά για την πολιτική της χώρας του που «βεβηλώνει» τη μνήμη της γενοκτονίας και προειδοποιεί: «Ο Έλληνας πρωθυπουργός στηρίζει εγκληματίες».

Ο Εγιάλ Σιβάν είναι βραβευμένος κινηματογραφιστής, γνωστός παγκοσμίως για τα ντοκιμαντέρ του. Ήδη από τη δεκαετία του 1980, εγκατεστημένος στο Παρίσι, έκανε ταινίες με βάση την αλήθεια και τη συνείδησή του: αναδείκνυε την αποικιοκρατική πολιτική του Ισραήλ, αποδόμησε τον μύθο του «περιούσιου λαού» και του «διαρκούς θύματος», κατέδειξε τι περνούν οι Παλαιστίνιοι και γι’ αυτό έγινε παγκοσμίως γνωστός, αλλά και έλαβε υβριστικά τηλεφωνήματα, απειλές για τη ζωή του, μια σφαίρα μέσα σε φάκελο στο γραμματοκιβώτιό του. Πλέον ζει στη Μασσαλία και σήμερα είναι στην Αθήνα καλεσμένος από την Ελληνική Ενωση Ντοκιμαντεριστών (ΕΕΝ) στο πλαίσιο του αφιερώματος «Με τα μάτια ανοιχτά». Συνομιλήσαμε λίγες μέρες πριν φτάσει στη χώρα μας.

● Αυτό που συχνά κάνετε με τα ντοκιμαντέρ σας είναι να διαλύετε μύθους που σχετίζονται με το Ισραήλ. Αυτή τη στιγμή, ποιοι μύθοι πρέπει να διαψευστούν;

Ο πρώτος μύθος που θα πρέπει να καταρριφθεί είναι το γεγονός ότι αυτοί που στο παρελθόν ήταν θύματα είναι πάντα αθώοι: Δεν ισχύει! Είναι μύθος. Βασισμένο πάνω σε αυτό τον μύθο, το Ισραήλ επέτρεψε στον εαυτό του τα πάντα και πρώτα και πάνω από όλα να έχει μια πλήρη άρνηση και απόρριψη του διεθνούς δικαίου! Ο δεύτερος μύθος που πρέπει τώρα να καταρριφθεί είναι πως η τρομοκρατία δεν ασκείται εκτός κράτους πάντα. Μπορεί τα ίδια τα κράτη να είναι τρομοκράτες. Τι κάνει το Ισραήλ τον τελευταίο χρόνο, αλλά και τι κάνει τα τελευταία 75 χρόνια της ύπαρξής του; Μια συνεχή αποικιοποίηση των παλαιστινιακών εδαφών κάνει! Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι το Ισραήλ να ενεργεί ως τρομοκράτης.

● Είναι το Ολοκαύτωμα «δικαιολογία» για το Ισραήλ πιστεύετε;

Κατ’ αρχάς, δεν πιστεύω στην ενοχή των κρατών! Δεύτερον, δεν χρησιμοποιώ καν τη λέξη «Ολοκαύτωμα». Προτιμώ το «γενοκτονία των Εβραίων», γιατί το «ολοκαύτωμα» έχει θρησκευτική σημασία – προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη και αναφέρεται σε μια θρησκευτική θυσία, στον Αβραάμ, και το ονομάζουν «Σοά». Εγώ το λέω «γενοκτονία». Γιατί, αν και καταστροφικό γεγονός, δεν είναι η μοναδική εξαίρεση. Υπήρξαν και άλλες γενοκτονίες. Το Ισραήλ όμως του αποδίδει «θρησκευτική χροιά», άρα μοναδικότητα. Ωστόσο δεν αποτελεί άλλοθι! Αυτό που κάνει το Ισραήλ είναι βεβήλωση της μνήμης της γενοκτονίας. Είναι μια βεβήλωση που έχει εργαλειοποιηθεί, προκειμένου το κράτος του Ισραήλ να δικαιολογήσει τα εγκλήματά του: ήταν θύμα, άρα θα είναι για πάντα αθώο! Και αυτός ο «μύθος» της αέναης αθωότητας τώρα γίνεται δικαιολογία για αυτοάμυνα. Ενώ αυτό που κάνει στους Παλαιστίνιους είναι μια γενοκτονική εκστρατεία εναντίον οποιασδήποτε ηθικής και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα σ’ το πω πολύ απλά: Μπορείς κάλλιστα να γίνεις φασίστας στο όνομα της πάλης ενάντια στον φασισμό.

● Ποια δικαιολογία έχουν οι ευρωπαϊκές χώρες; Πριν από μερικές μέρες είδαμε τη γερμανική αστυνομία να συλλαμβάνει ένα μικρό παιδί γιατί κρατούσε μια παλαιστινιακή σημαία.

Θα σου απαντήσω για τη Γερμανία: Δεν πιστεύω στην ενοχή ενός έθνους. Τα έθνη δεν δρουν από ενοχή. Δεν δρουν με βάση τα συναισθήματα. Το έθνος ενεργεί σύμφωνα με τα συμφέροντά του. Το συμφέρον της Γερμανίας είναι δύο πράγματα, κατά τη γνώμη μου: κατ’ αρχάς, αν το Ισραήλ, δηλαδή αν οι Εβραίοι του Ισραήλ γίνουν γενοκτόνοι, τότε γίνονται όπως οι Γερμανοί. Και σε αυτή την περίπτωση, είμαστε στο ίδιο επίπεδο. Η λογική της ναζιστικής Γερμανίας ήταν ότι οι Εβραίοι θα έπρεπε να έχουν «ειδική μεταχείριση» – έτσι ονόμαζαν τη μαζική εξόντωση των Εβραίων. Τώρα οι Γερμανοί κάνουν ακριβώς το ίδιο! Συνεχίζουν την ειδική μεταχείριση προς τους Εβραίους. Ε, αυτό, ως Εβραίος, θέλω να σταματήσει!

Δεύτερον, η βιομηχανία όπλων της Γερμανίας κερδίζει πολλά χρήματα, υποστηρίζοντας τον πόλεμο κατά της ισλαμοτρομοκρατίας και στο όνομα της ανόδου του φασισμού ή της Δεξιάς. Έτσι, απαγορεύσει τις διαδηλώσεις Αράβων και μεταναστών, γιατί αυτό είναι το θέμα τους: να τρομάξουν τους μετανάστες στη Γερμανία και να τους δείξουν πως πρέπει να παραμείνουν μετανάστες-εργάτες και να μην ασχολούνται με την πολιτική. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι, στην πραγματικότητα, η Γερμανία δεν παρεξέκλινε από τη λογική της τότε φασιστικής Γερμανίας.

● Με τα όσα μας λέτε, πώς γίνεται να είστε ακόμα ζωντανός και να μιλάτε με χαμόγελο μαζί μας;

Σας μιλάω, μα δεν χαμογελάω. Δεν χαμογελάω από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Υπάρχουν, μάλιστα, στιγμές που δεν μπορώ να αποφύγω και το κλάμα. Είναι πιο δυνατό από μένα. Αλλά υπάρχουν ένα ή δύο πράγματα που με κρατούν ούτως ή άλλως σε ενέργεια. Κατ’ αρχάς, είμαι προνομιούχος: είμαι ελεύθερος πολίτης, δεν πήρα ούτε ζήτησα ποτέ χρήματα από το Ισραήλ ή από οργανισμούς που ελέγχει για τις ταινίες μου-μάλιστα κόπηκε και η χρηματοδότησή μου από τη Γαλλία εξαιτίας των όσων πρεσβεύω. Ωστόσο, δεν με ενδιαφέρει. Κανείς Ισραηλινός δημοσιογράφος δεν θα μου πάρει ποτέ συνέντευξη στη χώρα μου, κανείς δεν ασχολείται μαζί μου. Μπορώ να πάω να δω φίλους και συγγενείς εκεί. Ναι, είμαι προνομιούχος ακόμα! Γιατί έχω τη δυνατότητα να μετατρέψω την οργή και τον θυμό μου σε ιδέες, σε εικόνες, σε συνεντεύξεις στο εξωτερικό, σε παρεμβάσεις μπροστά στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, όπου προβάλλω τις ταινίες μου. Και αυτό που βλέπω είναι ότι υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στον κόσμο και τη λογική της κυβέρνησης. Είμαι απολύτως σίγουρος, για παράδειγμα, πως το ελληνικό κοινό είναι πιο φιλοπαλαιστινιακό και αντιισραηλινό από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία είναι τελείως, ντροπιαστικά φιλοϊσραηλινή. Αλλά αυτό δείχνει κάτι πολύ σημαντικό που συμβαίνει στον δυτικό κόσμο.

● Τι εννοείτε;

Εννοώ πως υπάρχει ένα πλήρες χάσμα μεταξύ των εκλεγμένων και εκείνων που τους εξέλεξαν στον δυτικό κόσμο. Αυτό είναι ένα οξύμωρο, γιατί ο λαός τούς ψηφίζει. Τους ψηφίζει γιατί πιστεύει πως θα τους εκπροσωπήσουν, αλλά αυτοί κάνουν το εντελώς αντίθετο! Οχι, οι δυτικές κυβερνήσεις δεν εκπροσωπούν πλέον τους λαούς τους, παρά μόνον τα δικά τους συμφέροντα. Ακόμη κι όταν ήρθε αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα, δεν κατόρθωσε να κάνει τη ρήξη (για πολλούς λόγους). Πόσο μάλλον ο τωρινός πρωθυπουργός σας που βγήκε και υποστήριξε «το δικαίωμα του Ισραήλ στην άμυνα». Εννοεί ότι ένα κράτος έχει το δικαίωμα να διαπράττει εγκλήματα και να είναι πάνω από το διεθνές δίκαιο, και αυτό μπορεί ακόμα να θεωρείται «άμυνα». Ε, λοιπόν, αν ήμουν Έλληνας, θα ήμουν πολύ φοβισμένος από αυτήν την κυβέρνηση που έχετε, γιατί αυτό που λέει ο πρωθυπουργός σας είναι πως δεν σέβεται το διεθνές δίκαιο. Άρα στηρίζει εγκληματίες.

● Σύμφωνα με την ισραηλινή προπαγάνδα, όσα λέτε είναι εναντίον της χώρας σας. Και της κάνετε κακό.

Ξέρεις τι κάνω; Είμαι στο πλευρό της ανθρωπότητας και του διεθνούς δικαίου – αυτό κάνω. Οποιος σήμερα υποστηρίζει το Ισραήλ στα όσα κάνει, είναι εκτός διεθνούς δικαίου. Απορρίπτω το διεθνές δίκαιο, σημαίνει απορρίπτω το δικαίωμά μου στην ύπαρξη. Και αυτό είναι που κάνει το Ισραήλ. Ξέρεις, κάθε αποικιακό καθεστώς πάντα προσποιούνταν ότι υπερασπιζόταν τον εαυτό του: οι Βρετανοί στην Ινδία, οι Γάλλοι στην Αλγερία. Τώρα, το Ισραήλ βρίσκεται σε μια αποικιακή εκστρατεία, κάνοντας συνεχόμενα εγκλήματα.

● Ολα αυτά συμβαίνουν επειδή οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θέλουν να πουλήσουν όπλα;

Οχι, όχι, είναι πολύ περισσότερο από αυτό. Το ισραηλινό καθεστώς είναι μια μορφή διακυβέρνησης που είναι πολύ ελκυστική σήμερα για ό,τι επικαλούνται οι λεγόμενες «φιλελεύθερες δημοκρατίες». Πρόκειται για ένα «εργαστήριο πολιτικής διακυβέρνησης» πολύ περισσότερο από έναν πελάτη όπλων. Είναι ένα εργαστήριο για το πώς μετατρέπεις μια λεγόμενη δημοκρατία σε μια μη φιλελεύθερη δημοκρατία. Αλλά υπάρχει και ένα τρίτο σημείο. Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Εβραίοι δεν θεωρούνταν «λευκοί άνθρωποι» για τους Ευρωπαίους. Γίναμε λευκοί, και θα πω κάτι πολύ σκληρό τώρα: Γίναμε λευκοί μέσα από τις καμινάδες του Αουσβιτς. Βγήκαμε από τα στρατόπεδα ως «λευκοί άνθρωποι». Και ως λευκοί άνθρωποι, είμαστε μέρος του δυτικού κόσμου, που σημαίνει ότι υπήρξε μια διαδικασία εξευγενισμού των Εβραίων. Εως τα κρεματόρια, οι Εβραίοι ήταν απόκληροι. Τώρα που βρίσκονται στην άλλη πλευρά της Μεσογείου, μπορούμε να τους θεωρήσουμε λευκούς. Πιστεύω ότι το Ισραήλ είναι μια λύση για τους Ευρωπαίους και για την Ευρώπη, ώστε ο χριστιανισμός να απαλλαγεί από τους Εβραίους, αλλά με έναν ανθρωπιστικό τρόπο.

● Ζητάω απαντήσεις από εσάς, αναζητούμε απαντήσεις εμείς, οι Παλαιστίνοι, οι Ευρωπαίοι, ακόμη και αρκετοί Ισραηλινοί. Κλείνοντας, όμως, θέλω μια ερώτηση. Μια ερώτηση από εσάς – αυτή που πιστεύετε πως πρέπει πραγματικά να τεθεί.

Η ερώτηση που πρέπει να θέσουμε είναι πώς μπορούμε να διατηρήσουμε μια υποκειμενική στάση ως προσωπικότητες αυτόνομες και πώς μπορούμε να αντισταθούμε σε μια τόσο καταπιεστική μηχανή, όπως ο καπιταλισμός στη μορφή που έχει πάρει. Εννοώ, πώς μπορούμε να αντισταθούμε σε κάτι που θα είναι πολύ πιο ωφέλιμο να συμμετάσχουμε παρά να αντιταχθούμε. Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα. Πώς μπορούμε να μην μας καταπιεί το σύστημα και να αντισταθούμε, όχι παθητικά ούτε ως αντίδραση στην αντίδραση, αλλά ως δράση σε μία συλλογική διαδικασία ωφέλειας για όλους.

Είναι πιο εύκολο να παραδίνεσαι παρά να αντιστέκεσαι. Γι’ αυτό το επιλέγουν οι περισσότεροι. Αλλά ακόμη κι αν αποφασίσουμε το δεύτερο, πρέπει να βρούμε πώς θα το κάνουμε ώστε ούτε να αρνηθούμε την πραγματικότητα, ούτε να γίνουμε ίδιοι με αυτούς απέναντι στους οποίους αντιστεκόμαστε.

● Δεν ήταν τρομοκρατική πράξη η επίθεση της Χαμάς στις 7/10/2023;

Τα τελευταία χρόνια κανείς δεν ασχολούνταν με την Παλαιστίνη. Η αποικιοκρατική πολιτική του Ισραήλ, με ακραία στοιχεία κατοχής, συνέχιζε όμως κανονικά. Κι όμως, κανείς δεν ασχολούνταν. Αν συζητάμε για την Παλαιστίνη σήμερα, είναι επειδή υπήρξε η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και Ισραηλινοί σκοτώθηκαν. Ναι, ήταν φρικτό: Ισραηλινοί σκοτώθηκαν. Αλλά μόνο όταν σκοτώθηκαν Ισραηλινοί η διεθνής κοινότητα είπε πως «τώρα υπάρχει πόλεμος». Οσο οι Ισραηλινοί ζουν σε μια προσομοίωση ειρήνης, τότε είναι ειρήνη για όλους, έτσι; Οταν οι Ισραηλινοί σκοτώνονται, θεωρείται απαράδεκτο (και είναι), αλλά όταν Παλαιστίνιοι δολοφονούνται εν ψυχρώ επί δεκαετίες, είναι αποδεκτό έτσι; Τότε έχουμε ειρήνη, ναι; Ξέρετε τι φοβάμαι πλέον; Οτι τείνουμε να αποδεχτούμε πως δεν υπάρχει μία ανθρωπότητα. Υπάρχει η ανθρωπότητα του πολιτισμού από τη μια πλευρά και η ανθρωπότητα της βαρβαρότητας από την άλλη.

Όταν οι άνθρωποι από τον πολιτισμό σκοτώνονται, τότε θεωρείται ότι έχουμε ένα πρόβλημα.

Όταν οι άνθρωποι από τους «μη πολιτισμένους» σκοτώνονται, είναι φυσιολογικό. Καταλαβαίνεις; Η Χαμάς έκανε ένα έγκλημα και οι Παλαιστίνιοι είναι ένας λαός σε απόγνωση δεκαετίες τώρα. Πλήρη απόγνωση και απομόνωση. Αυτό που έγινε ήταν ένας τρόπος να επανέλθει το παλαιστινιακό ζήτημα στην επικαιρότητα: μιλάμε για κατοχή! Για αποικιοκρατία! Για δράση εκτός κάθε κανόνα διεθνούς δικαίου. Και δεν ενδιέφερε κανέναν! Ολο αυτό θα μπορούσε να έχει σταματήσει χρόνια τώρα αν λειτουργούσαν οι διεθνείς θεσμοί ως οφείλουν. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: υπάρχει η Συμφωνία Σύνδεσης μεταξύ της Ε.Ε. και του Ισραήλ. Αυτή είναι μια Συμφωνία που δίνει στο Ισραήλ μια προνομιακή θέση εντός της Ευρώπης όσον αφορά το εμπόριο, τους φόρους, την έρευνα, τον πολιτισμό κ.λπ. Στο άρθρο 2 της Συμφωνίας αναφέρεται πως η Ε.Ε. μπορεί να αναστείλει τη συμφωνία σύνδεσης με το Ισραήλ σε περίπτωση παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έγινε αυτό; Όχι! Δεν λέω να γίνει κάτι πολύ κακό στο Ισραήλ. Λέω έστω να τηρηθούν οι Συμφωνίες – ούτε αυτό δεν γίνεται!

Έχουμε τον ΟΗΕ, το Human Rights Watch, τη Διεθνή Αμνηστία και το B’Tselem, μια ισραηλινή οργάνωση που μιλάει εδώ και πολλά χρόνια για ένα καθεστώς απαρτχάιντ που εγκαθίσταται από το Ισραήλ προς του Παλαιστίνιους. Το απαρτχάιντ είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, που σημαίνει ότι το γεγονός ότι δεν επιβάλαμε στο Ισραήλ τις απλές, όχι εξαιρετικές, τις απλές αποφάσεις που είχαν ήδη ληφθεί στο παρελθόν, μετατράπηκε σε μια «επιτρεπτικότητα» προς τη Χαμάς και την παλαιστινιακή αντίσταση να κάνουν τα πάντα, με κάθε μέσο, ακόμη και ανήθικα μέσα, προκειμένου να επιβάλουν την ύπαρξή τους.

♦ Πληροφορίες: Το Σάββατο 28/9, στις 18.30, προβλήθηκε στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος το ντοκιμαντέρ του Εγιάλ Σιβάν «Γιάφα - ο μηχανισμός του πορτοκαλιού». Ο ίδιος  συζήτησε  με το κοινό και αμέσως μετά (20.30-22.00) έδωσε  masterclass.

♦ Η συνέντευξη με τον βραβευμένο σκηνοθέτη θα κυκλοφορήσει στο podcast «Επί του Eπιχωρίου» τις επόμενες μέρες, γιατί αξίζει να ακουστεί ολόκληρη.

https://www.efsyn.gr/tehnes/sinema/447993_israil-energei-os-tromokratis-den-amynetai

Ζαν-Κλοντ Καριέρ

 

Εγινε διάσημος κι ας ήταν σεναριογράφος

Βένα Γεωργακοπούλου

 

Κορυφαία προσωπικότητα του παγκόσμιου σινεμά, που αναγνωρίστηκε και στα Οσκαρ, με τεράστιο έργο και συνεργασίες με τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες, από τον Μπουνιουέλ, τον Πίτερ Μπρουκ και τον Σλέντορφ μέχρι τον Βάιντα και τον Χάνεκε, πέθανε στα 89 του χρόνια.

Nα τον πεις σεναριογράφο, συγγραφέα και δραματουργό είναι πολύ λίγο. Ο Ζαν-Κλοντ Καριέρ, που πέθανε στον ύπνο του τη Δευτέρα, σε ηλικία 89 χρόνων, ήταν πέρα και πάνω από ετικέτες, ήταν η πεμπτουσία του παραμυθά, που έπαιρνε τις λέξεις, σύγχρονες και αρχαίες, γαλλικές, αγγλικές ή σανσκριτικές, για να δημιουργήσει τις εικόνες της σύγχρονης εποχής σε κινηματογράφο, τηλεόραση, σκηνή.

Για να δώσει μορφή και συνοχή, αλλά και να πυροδοτήσει τις εμπνεύσεις άλλων, των μεγαλύτερων, από τον Μπουνιουέλ μέχρι τον Πίτερ Μπρουκ. Μια ζωή γεμάτη δουλειά και απίστευτο σε όγκο έργο, πάνω από 150 ταινίες. «Hσουν ο αρχηγός, ο καλύτερος Γάλλος σεναριογράφος όλων των εποχών», δήλωσε αποχαιρετώντας τον ο πρώην διευθυντής των Κανών, Ζιλ Ζακόμπ. Ενώ η ανεκτίμητη προσφορά του στο σινεμά αναγνωρίστηκε το 2014 με ένα τιμητικό Οσκαρ. Κι ας έλεγε ο ίδιος, «αν θες να γίνεις διάσημος, μη γίνεις ποτέ σεναριογράφος».

Σηκώνοντας το χρυσό αγαλματάκι, ο σεναριογράφος του Μπουνιουέλ, του Φόρμαν, του Σλέντορφ, του Χάνεκε, του Γκοντάρ, του Μαλ, του Βάιντα και τόσων άλλων είχε πει: «Ολοι οι σκηνοθέτες μού δίδαξαν κάτι και είναι πάντα κοντά μου, ακόμα κι αυτή τη στιγμή.

Οταν δουλεύω ακούω τις φωνές τους στο κεφάλι μου. Πολύ συχνά οι σεναριογράφοι λησμονούνται ή αγνοούνται. Διασχίζουν την ιστορία του κινηματογράφου σαν σκιές. Τα ονόματά τους σπάνια αναφέρονται στις κριτικές. Κι όμως, είναι κινηματογραφιστές.Γι' αυτό αφιερώνω αυτό το ανεκτίμητο αγαλματάκι σε όλους τους συναδέλφους μου, αυτούς που ξέρω κι αυτούς που δεν ξέρω, σε κάθε άκρη του κόσμου».

Από το 1961 μέχρι το 2020 ο Καριέρ έζησε μια απίστευτη σε συγγραφικές εμπειρίες ζωή. Κι όμως την ξεκίνησε το 1931 στο Κολομπιέρ-σιρ-Ορμπ της νοτιοδυτικής Γαλλίας σε μια οικογένεια οινοπαραγωγών, σε μια φάρμα χωρίς τρεχούμενο νερό και χωρίς καθόλου βιβλία.

Μέχρι τα 13 του χρόνια μίλαγε οξιτανικά! Οταν οι γονείς του ανέλαβαν τη λειτουργία ενός καφενείου στο Παρίσι, ο Καριέρ, διψασμένος για μάθηση και με μια τρομακτική έφεση στη γλώσσα, πέρασε με διάφορες υποτροφίες από τα πιο εκλεκτά σχολεία και κατέληξε με πτυχίο Ιστορίας και Γλώσσας. Εβγαλε ένα μυθιστόρημα το 1957, αλλά γρήγορα ο κινηματογράφος μπήκε στο διάβα του.

Ο Ζακ Τατί τον κάλεσε να μετατρέψει σε μυθιστορήματα ταινίες του, όπως τις «Διακοπές του κυρίου Ιλό» και «Ο θείος μου». Κι αυτός συνδέθηκε με τον βοηθό του, Πιερ Ετέξ, άλλη μεγάλη κωμική φυσιογνωμία του γαλλικού σινεμά, και γύρισαν μαζί μικρού μήκους ταινίες -κέρδισαν μάλιστα και Οσκαρ για την ταινιούλα τους «Heureux Anniversaire»- ενώ του έγραφε τα σενάρια για τις μεγάλες του.

Ο Ζαν-Κλοντ Καριέρ με τον Λουι Μπουνιουέλ

Το 1963 ήταν χρονιά-σταθμός της ζωής του. Αρχίζει η σχέση του με τον μέγα Ισπανό σουρεαλιστή Λουίς Μπουνιουέλ, ο οποίος έψαχνε κάποιον να διασκευάσει σε σενάριο το μυθιστόρημα του Οκτάβ Μιρμπό «Το ημερολόγιο μιας καμαριέρας», που θα γινόταν η πρώτη γαλλική ταινία του. Οι δυο άντρες έδεσαν. Φίλοι, συνένοχοι και συνδημιουργοί για δεκαεννέα ολόκληρα χρόνια. Δεν ξαναχώρισαν ποτέ, μέχρι τον θάνατο του Μπουνιουέλ.

Ο Καριέρ κέρδισε υποψηφιότητα για Οσκαρ σεναρίου με την «Κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» (που πήρε το 1972 Οσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας) και το «Σκοτεινό αντικείμενο του πόθου» (1977). Πρόσθεσε στους κινηματογραφικούς μας μύθους την «Ωραία της ημέρας». Και χωρίς αυτόν ο Μπουνιουέλ δεν θα είχε γράψει την ανεκτίμητη στους σινεφίλ αυτοβιογραφία του «Η τελευταία πνοή».

Από 'κεί και πέρα δεν έχει τέλος η φιλμογραφία του, οι ταινίες που υπέγραφε και σάρωναν τα βραβεία, οι ρόλοι που χάρισε σε υποκριτικά θηρία. Εγραψε για τον Μίλος Φόρμαν («Τaking off», «Βαλμόν» κ.ά.). Για τον Φόλκερ Σλέντορφ [το «Τενεκεδένιο ταμπούρλο» τους (1979) κέρδισε Χρυσό Φοίνικα και Ξενόγλωσσο Οσκαρ].

Για τον Βάιντα («Νταντόν», κορυφαία στιγμή του Ντεπαρντιέ). Διασκεύασε για το σινεμά το αριστούργημα του Κούντερα «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» (1988) για χάρη του σκηνοθέτη Φίλιπ Κάουφμαν, με τον νεαρό Ντάνιελ Ντέι Λιούις και τη Ζιλιέτ Μπινός, που έγινε παγκόσμια επιτυχία. Ο Χάνεκε σήκωσε τον Χρυσό Φοίνικα το 2009 με τη «Λευκή κορδέλα», στην οποία ο Ζαν-Κλοντ Καριέρ ήταν σύμβουλος σεναρίου. Εγραψε ακόμα για τον Γκοντάρ, για τον Ζακ Ντερέ («Πισίνα» με Αλέν Ντελόν-Ρόμι Σνάιντερ).

Κι άλλη παγκόσμια επιτυχία του, ο «Σιρανό ντε Μπερζεράκ» του Ζαν-Πολ Ραπενό (1990). Δούλευε ασταμάτητα, από τις πιο πρόσφατες δουλειές του είναι το biopic του Βαν Γκογκ «Στην πύλη της αιωνιότητας» του Τζούλιαν Σνάμπελ (2018) με τον Γουίλεμ Νταφόε, αλλά και το θρίλερ «Birth» με τη Νικόλ Κίντμαν.

Κρατήσαμε για το τέλος την ύψιστη θεατρική του στιγμή. Διασκεύασε για τη σκηνή και τον φίλο και στενό του συνεργάτη Πίτερ Μπρουκ το ινδικό έπος «Μαχαμπαράτα». Το μετέφραζε επί χρόνια από τα σανσκριτικά. Οταν πρωτοπαρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 1985 στην Αβινιόν, μπροστά σε ένα έκθαμβο επί εννέα ώρες πλήθος, ο Καριέρ είχε πει: «Παρακολουθώντας το, ξέχασα ότι εγώ το είχα γράψει, ήταν μία από τις μεγαλύτερες χαρές της καριέρας μου».

https://www.efsyn.gr/tehnes/sinema/280823_egine-diasimos-ki-itan-senariografos 

 

Oταν μιλούν για «αλληλεγγύη», ανθρώπινος πόνος μυρίζει…

Δημήτρης Π. Σακκούλης*

Ο Μάρτιν Σκορτσέζε στην ταινία του «Ο Ιρλανδός» καταδεικνύει εναργέστατα την αμερικανική κοινωνία που ενώ στο προσκήνιο προβάλλεται η οικονομική μεγέθυνση, στην «πίσω αυλή», στο παρασκήνιο, το οικονομικό και το πολιτικό κατεστημένο σε αγαστή συνεργασία διαμορφώνουν -με κάθε «μέσο»- τους όρους του «αμερικανικού ονείρου». Η ταινία, αριστουργηματική ως σύλληψη και εκτέλεση, αποτελεί αφετηρία για πολλές σκέψεις και προεκτάσεις. Ενας από τους κεντρικούς της ήρωες είναι ο Τζίμι Χόφα, ο κραταιός αρχισυνδικαλιστής, το απόλυτο αφεντικό του συνδικάτου των φορτηγατζήδων τη δεκαετία του '60, των «Teamsters».

Ο Χόφα, λοιπόν, συνέπαιρνε το ακροατήριό του, όταν από βήματος απευθυνόταν στους συντρόφους του και χρησιμοποιούσε το σύνθημα «Solidarity!» («Αλληλεγγύη!»), εξασφαλίζοντας την τυφλή εμπιστοσύνη τους. Την ίδια ώρα συναλλασσόταν με το «αζημίωτο» με το οργανωμένο έγκλημα, τους μαφιόζους, «αξιοποιώντας» με τον καλύτερο -γι’ αυτόν- τρόπο τη θεσμική και υλική δύναμη που του παρείχαν οι συνεπαρμένοι ακροατές του. Επικαλούμενος τη συναδελφική αλληλεγγύη και προασπίζοντας (;) τα δικαιώματα του συνδικάτου εξυπηρετούσε και τα ατομικά του συμφέροντα…

Η αλληλεγγύη, ως από κοινού δράση ατόμων ή ομάδων για την επίτευξη κοινού σκοπού, στην κοινωνική της διάσταση αναφέρεται στην οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων. Ο E. Durkeim διακρίνει τη «μηχανική» και την «οργανική αλληλεγγύη». Η πρώτη απαντάται σε «παραδοσιακές» μικρής κλίμακας κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από ομοιογένεια μελών, συμπαγή καθολική συλλογική συνείδηση και υποτυπώδη καταμερισμό εργασίας.

Οι άνθρωποι συνδέονται από τις παρόμοιες συνθήκες εργασίας, τις κοινές αντιλήψεις, τον τρόπο ζωής. Αλληλεγγύη μέσα από την ομοιότητα. Η δεύτερη, η οργανική αλληλεγγύη, εντοπίζεται σε σύγχρονες κοινωνίες, με υψηλό καταμερισμό εργασίας. Προέρχεται από τη διαφοροποίηση που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες σε συνδυασμό με την αλληλεξάρτηση και τη συμπληρωματικότητα των μελών τους. Αλληλεγγύη μέσα από την εξάρτηση και τη διαφορά.

Στον Μαρξ η έννοια εντοπίζεται στη βάση του ταξικού συμφέροντος, στην κοινότητα κοινωνικής θέσης, συνείδησης και συμφέροντος, ενώ ο Μαξ Βέμπερ διακρίνει δύο είδη αλληλεγγύης στις κοινωνικές σχέσεις, στην κοινότητα και στις ενώσεις. Γενικά, η αλληλεγγύη, είτε ως δομική αλληλεξάρτηση είτε ως σύμπραξη για την επιδίωξη κοινών συμφερόντων είτε ως ανιδιοτελής αλτρουιστική συμπεριφορά, χαρακτηρίζεται από αμοιβαιότητα, αλληλοβοήθεια, ανυστερόβουλη προσφορά, κοινό όραμα.

Εννοια δυναμική, η αλληλεγγύη αξιοποιείται συχνά στον λόγο ατόμων, ομάδων και ηγετών. Στις διεθνείς σχέσεις η αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη (ή τους λαούς) αποτελεί θεμελιώδη ιδέα πάνω στην οποία οικοδομούνται διακρατικές ενώσεις και διμερείς συμφωνίες. Η «ειλικρίνεια» που κρύβεται συχνά πίσω από τη σχετική ρητορική επιβεβαιώνεται και ιστορικά.

Η «αλληλεγγύη» των Ευρωπαίων εταίρων μας αποτυπώθηκε περίτρανα στα κείμενα «στήριξης» της χρεοκοπημένης ελληνικής κοινωνίας (μνημόνια) ενώ τα ευεργετικά της οφέλη βίωσε και βιώνει η πλειονότητα των συμπολιτών μας. «Αλληλεγγύη» επέδειξαν και πρόσφατα αρκετές κυβερνήσεις στη διαχείριση της πανδημίας: η απαγόρευση διακίνησης μέσων και υλικών ήταν άλλο ένα δείγμα τού πώς οι «έχοντες» (κυριολεκτικά) μοιράζονται το πλεόνασμα με τους «μη έχοντες» (οι φωτεινές εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα).

Εντέλει, αλληλεγγύη ή διαγκωνισμοί συμφερόντων;

Σαφώς αρνητική είναι η απάντηση για το κύμα πραγματικά αλληλέγγυων πρωτοβουλιών που βίωσε η ελληνική κοινωνία στα χρόνια της κρίσης. Μεμονωμένα άτομα, συλλογικότητες ή φορείς σε εθελοντική βάση έστησαν ένα εκτεταμένο δίκτυο αλληλοβοήθειας με δομές αλληλεγγύης που αγκάλιασαν τα σκληρά χτυπημένα κοινωνικά στρώματα. Αλληλεγγύη και όχι φιλανθρωπία! Κοινωνικά συνειδητοποιημένες, εμπρόθετες δράσεις «από τα κάτω», όπως τα κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία, παντοπωλεία, οι πρωτοβουλίες υποστήριξης αστέγων, προσφύγων, ανέργων άφησαν ισχυρό αποτύπωμα στην Ελλάδα της κρίσης.

Σήμερα, εν μέσω της υγειονομικής απειλής και εν αναμονή της νέας (ή μήπως σε συνέχεια της προηγούμενης;) οικονομικής κρίσης, οι «θαυματοποιοί» ενορχηστρωτές της «κοινής γνώμης» αξιοποιούν κατά κόρον δύο έννοιες: την «ατομική ευθύνη» και την «αλληλεγγύη». Ατομική ευθύνη ως προς την τήρηση των θεόπεμπτων εντολών («Εγώ σας το είπα και νίπτω τας χείρας μου», αν κάτι πάει στραβά εσείς φταίτε!). Αλληλεγγύη για να προστατευτούν οι ευάλωτες ομάδες.

Ολες οι ευάλωτες; Αμ δε! Ευάλωτος είναι ο παππούς και η γιαγιά, οι χρόνια νοσούντες και μια σειρά ακόμη συμπολίτες μας. Δεν είναι όμως αυτός που ξαφνικά (ξανα)έχασε τη δουλειά του, που βλέπει τη μικροεπιχείρησή του να καταστρέφεται, το εισόδημά του να συρρικνώνεται επικίνδυνα. Καθώς η «κρίση είναι ευκαιρία» για ξαναμοίρασμα της πίτας κάποιοι περισσεύουν…

Γι’ αυτό σας λέω: Οταν ακούω να μιλάνε για «αλληλεγγύη», ανθρώπινος πόνος μού μυρίζει…

* συντονιστής Εκπαιδευτικού Eργου, ΠΕΚΕΣ Δυτ. Ελλάδας, υπ. διδάκτορας Παν. Πατρών

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/242272_otan-miloyn-gia-allileggyi-anthropinos-ponos-myrizei

The Platform

Προσοχή spoiler στην σε αγγλικά κριτική του θεατή που παραθέτω. Η ταινία είναι ιντριγκαδόρικη σε σκέψη αν κάποιος βρει τη διάθεση σε τόσο δύσθυμους καιρούς να παρακολουθήσει μία τόσο δύσθυμη σύλληψη και την πλοκή της. Προσωπικά σε τέτοιες περιστάσεις, όπως αυτές που ζούμε, λειτουργώ ομοιοπαθητικά αλλά αυτό είναι δικό μου ευαγγέλιο που προφανώς δεν μπορώ να υποδείξω να το συμμεριστεί κάποιος άλλος. Το τέλος αν και ανοιχτό είναι αμήχανο για τα γούστα μου αλλά λογικό με τα θέματα που θέτει έντιμα ο σκηνοθέτης. 

 The movie is easy to follow, and presented with a simple premise.That everyone is trying to survive in a dystopian system where some people have it good while others have it really bad, for seemingly no reason other than pure luck. A prison split in levels (we learn in the end it is 333 levels), and a platform of a gluttonous, exquisite buffet travelling from from top to bottom, stopping for 2 minutes at every level. During that time, the level's 2 prisoners can eat all they want from that buffet. As they eat more than they need, the buffet deteriorates rapidly and by the time it reaches lower levels, there's no food left and people are starving and dying. But everything is a metaphor. The "Administration" is capitalism, the "Hole" is society. The Administration enables the people on top to have an extravagant meal, at the expense of starving people at the bottom, just like in society people on top grab all resources (money, real estate, natural resources), leaving the bottom with nothing, and capitalism enables that. The cooks prepare an exquisite meal but only people on the top level really enjoy it to the fullest, to the extent you could say the cooks only work for the people on level 1. As you could say capitalism only works for the 1% (or 0.3% if we go by the Hole's 333 levels). Goreng is the common man. He's brought into a system, and questions the rules that don't make sense, suggesting common logic. But he's beaten into submission by the old guy (a seasoned veteran of the Hole), as well as the Hole's rules. Goreng is the idealistic youth that starts with good intentions but are beaten into submitting to the system by old men and their rules (parents, teachers, society as a whole). Goreng wants to start a protest and bring change but soon realises that he can only influence the levels under him but not the ones above him, he doesn't have any power over them. They don't care about his message as it doesn't make *their* lives better, they couldn't care less about the lives of those in lower levels. Like in society, say in a business hierarchy, you can only command your underlings but not your superiors. And the people above you rarely care about your needs. So Goreng decides to start his protest from the bottom and using violence when needed. A metaphor how successful revolutions (like the October revolution) started bottom up (and not top down), and used violence when necessary. The old woman that worked for the Administration, represents an old "retired" 1%er. She thought there are only 200 levels. She worked for the system, contributed to it and and enjoyed its benefits, but at the end of her life (she has cancer), she tries to instigate change but in a really inefficient way. She is an allegory for an old, ultra-rich person who retires to focus on philanthropy (bringing change) at the end of their lives. But they manages very little due to how the system works. Also that person has a distorted view of how extreme the level of poverty and suffering can be. Baharat (the black guy) is a driven, hardworking person, determined to make it all the way up. He has all the tools: rope, strength, determination. But, no matter how much he tries, since he started low he can only go up to a point. People above him will - literally - defecate on his face and stop his progress. That's an experience that many talented, driven people in the real world who started from a low place, can empathise with. The child represents the young generation. The child is the "message" just like the next young generation will be the one bringing change. Goreng want to stay with the child on the platform and go together up, bringing the message and changing things. But he is not needed for the message to arrive, he needs to step down for the platform to move. He steps down, content that he fulfilled his role. Here the allegory is, the old generation might need to step down, to make room for the young one to rise and bring change in society. The old generation might want to partake in this changed, better new world, but they might not live to see it, just as Goreng will probably not leave to see the effect of the "message" being delivered. In this case, the last verse of Bob Dylan's song, "The times they're a-changin'" rings true: Come mothers and fathers throughout the land And don't criticise what you can't understand Your sons and your daughters are beyond your command Your old road is rapidly aging Please get outta' the new one if you can't lend your hand For the times they are a-changin'

https://www.imdb.com/title/tt8228288/reviews?ref_=tt_urv

Η ζωή είναι στιγμές | Ηλίας Λογοθέτης | 24/03/2020 | ΕΡΤ

ΠΡΩΙΝΗ ΠΕΡΙΠΟΛΟΣ

.....Μέσα σ' αυτόν τον Κόσμο, οι ελάχιστοι ζωντανοί δεν μπορούν πια να έχουν εμπιστοσύνη σε κανένα. Στην ταινία κυριαρχεί ένας αόρατος τρόμος, μια οσμή θανάτου, που εγκλωβίζει τους ήρωες. Πιο πάνω από τη δύναμη του έρωτα, υπάρχει η δύναμη της επιβίωσης. Σε έναν τέτοιο κόσμο, ένας έρωτας πόσο μπορεί να ευδοκιμήσει; Ο έρωτας όσο δυνατός κι' αν είναι σαν αίσθηση δεν μπορεί να εκδηλωθεί. Οταν κυριαρχεί ο τρόμος που προκαλούν οι κοινωνικές συνθήκες, ο έρωτας είναι καταδικασμένος. Παραμένει "πλατωνικός". Και δεν είναι τυχαίο, ότι η γυναίκα θα φιλήσει τον άντρα στο φινάλε, μόνο αφού αυτός έχει ξεψυχήσει στα χέρια της. Είναι η μόνη στιγμή που δεν φοβάται... Είναι λάθος να αντιμετωπίζεται το φίλμ σαν ταινία δράσης και η απουσία της ως εκ τούτου να ξενίζει. Είναι ολοφάνερο ότι ο σκηνοθέτης δεν είχε πρόθεση για κάτι τέτοιο, οπότε οι ευκολίες της κριτικής περί "αδύναμου σεναρίου" είναι παιδαριώδεις σαν επιχείρημα. Το φίλμ είναι λογικό να λειτουργεί "ευθύγραμμα" όπως ένα ποιήμα που επαναλαμβάνει το μότο του. Καταβυθίζει το θεατή σε ένα κόσμο κλειστοφοβικό. Οποιαδήποτε δράση θα έκανε τον ¨εχθρό" στο φίλμ ορατό. Ομως η πρόθεση του σκηνοθέτη είναι να μείνει αόρατος. Οι αντιρρήσεις σε αυτή την άποψη, θυμίζουν την εμμονή κάποιων ανθρώπων να μην κατανοούν την ποίηση, αν αυτή δεν δηλώνει τα πάντα ξεκάθαρα. Αλλά μια ποιήση με δράση, εξωτερική, δεν είναι ποιήση. Στην ποίηση (όπως και στον κινηματογράφο του Νικολαίδη) η δράση είναι εσωτερική.. Υποβόσκει. Τα τοπία είναι εσωτερικά, οι ήρωες και οι πράξεις τους ακαθόριστες, ώστε να μεγιστοποιούν το συναίσθημα της ανησυχίας στο θεατή. Ο Νικολαίδης δημιουργεί μια ταινία εκτός κλισέ, τόσο για τα ελληνικά, όσο και τα διεθνή δεδομένα. "Γράφει" τους στίχους του με πλάνα, καθώς εφαρμόζει την ποιητική αφαίρεση - και αυθαιρεσία - στην κινηματογραφική γραφή. Και μόνο σαν πείραμα, κάτι τέτοιο, είναι άξιο θαυμασμού. Πόσο μάλλον όταν σε μεγάλο βαθμό επιτυγχάνει. Στα υπέρ της ταινίας η υποβλητική φωτογραφία του Ντίνου Κατσουρίδη, η πολύ καλή 'χαμηλότονη" μουσική του Γιώργου Χατζηνάσιου, και οι αδρές ερμηνείες του Τάκη Σπυριδάκη και της Μισέλ Βάλευ. Αφήσαμε για το τέλος τις εκπληκτικές σκηνογραφικές συνθέσεις της ΜΛ Βαρθολομαίου, που ουσιαστικά, έκαναν "υλοποιήσιμη" αυτήν την εφιαλτική σπαρακτική ταινία.

 EΛEYΘEPOΣ TYΠOΣ - ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΥΠΡΑΙΟΣ

Μάνος Κατράκης - Αρχείο ΕΡΤ

Το βιβλίο ή η ταινία;

Δημήτρης Παναγιωτάτος *

Λατρεύω τη λογοτεχνία κάθε είδους, αρκεί να είναι καλή. Σχεδόν ό,τι έχω κάνει ως σκηνοθέτης στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση έχει σχέση με κάποιο βιβλίο – άλλοτε ως επίσημη διασκευή, άλλοτε απλώς ως ιδέα, πηγή έμπνευσης ή και φόρος τιμής στο έργο ή στον συγγραφέα.

Υπάρχουν βέβαια κι εκείνοι που βλέπουν σε κάθε διασκευή ανταγωνισμούς και αξιολογήσεις: το βιβλίο ή η ταινία ήταν καλύτερο;

Κι όμως, βιβλίο και σινεμά μπορούν να έχουν μόνιμη και γόνιμη συνεργασία, αρκεί να ληφθούν υπόψη κάποια απλά δεδομένα:

-Η μορφή του κινηματογράφου είναι διαφορετική από τη μορφή της λογοτεχνίας (π.χ. οι ψυχολογικές περιγραφές στο βιβλίο γίνονται οπτικά και ακουστικά ευρήματα στο σινεμά). Αυτό που βλέπουμε λοιπόν στην οθόνη, δεν είναι το βιβλίο, αλλά η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου.

-Ανάμεσα στο βιβλίο και στην ταινία παρεμβάλλεται ο σκηνοθέτης-σεναριογράφος, δηλαδή ένας ενδιάμεσος δημιουργός. Η ταινία είναι συνήθως η άποψη του σκηνοθέτη πάνω στο βιβλίο και όχι αναγκαστικά το βιβλίο όπως το εμπνεύστηκε ο συγγραφέας του.

-Το κριτήριο της πιστότητας στο βιβλίο δεν πρέπει να ισχύει για τους δύο παραπάνω λόγους.

-Τόσο ο συγγραφέας όσο και ο σκηνοθέτης πρέπει να καταλάβουν ότι βιβλίο και ταινία ακολουθούν μια παράλληλη πορεία και όχι έναν κοινό δρόμο – κι ότι αυτό είναι για το καλό και των δύο, ακόμα κι αν κάποιος νιώθει προδομένος.

Είναι γνωστή η διαμάχη ανάμεσα στον συγγραφέα Αντονι Μπάρτζες και τον σκηνοθέτη Στάνλεϊ Κιούμπρικ για το «Κουρδιστό πορτοκάλι». Ποιος είχε δίκιο; Μα και οι δύο! Πρόκειται για δύο διαφορετικές απόψεις πάνω στο θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο – και η καθεμιά αντανακλά την προσωπικότητα του δημιουργού της. Το βέβαιο είναι ότι το βιβλίο σε σπρώχνει να δεις την ταινία και η ταινία να διαβάσεις το βιβλίο.

Πάντως, την πιο τρελή ιστορία για τη σχέση συγγραφέα και σκηνοθέτη την άκουσα στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν, όπου συμμετείχα με την ταινία μου «Η νύχτα με τη Σιλένα».

Εκεί γνώρισα έναν εξαιρετικό Βέλγο σκηνοθέτη, τον Ντομινίκ Ντερούντερε, που συμμετείχε με την ταινία του «Crazy Love», βασισμένη σε τρεις ιστορίες του Μπουκόφσκι. Οπως και η δική μου ταινία βασιζόταν σε νουβέλα του αγαπημένου φίλου και συνεργάτη Βασίλη Βασιλικού, ήπιαμε με τον Ντομινίκ πολλούς καφέδες με θέα τον Ατλαντικό.

Μου εξομολογήθηκε λοιπόν ότι αρχικά γύρισε μία μόνο ιστορία του Μπουκόφσκι, χωρίς δικαιώματα (!), και στη συνέχεια πήγε και τον βρήκε στην Αμερική. Ετρεμε δείχνοντάς του την ταινία, γιατί είχε αλλάξει το φινάλε της ιστορίας! Ο Μπουκόφσκι την είδε και κούνησε το δάχτυλο: «Αλλαξες το τέλος…», είπε. «Είναι καλύτερο έτσι!». Και του έδωσε τα δικαιώματα για δύο ακόμα ιστορίες του!

Αχ! Θεϊκέ Μπουκόφσκι, όπου κι αν βρίσκεσαι, φώτιζε τους απανταχού συγγραφείς και σκηνοθέτες να καταλάβουν ότι βιβλίο και ταινία έχουν το καθένα τη δική του, αυθύπαρκτη ζωή!

* σκηνοθέτης, συγγραφέας και καθηγητής Κινηματογράφου
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/186377_biblio-i-i-tainia

Η ηθική είναι σαν τον Θεό

Συντάκτης: Χρήστος Σκυλλάκος* 

Οταν έκανα το «Love», ήθελα να κάνω μια πολύ τρυφερή ταινία, μια συναισθηματική ταινία, αλλά οι αντιδράσεις του κόσμου ήταν πολύ ηλίθιες. «Γιατί έδειξες αυτό;», «γιατί έδειξες το άλλο;». Είχα να κάνω με πάρα πολλή ηλιθιότητα. Εχουν σοβαρό πρόβλημα όσοι σοκάρονται με τέτοιες εικόνες. Οταν κάνω ντους, δεν βλέπω καμιά διαφορά ανάμεσα στα μέλη του σώματός μου. Ανάμεσα στα γεννητικά μου όργανα και στο χέρι ή το κεφάλι μου. Ολα είναι μέρος του. Οι δυτικές χώρες, όμως, γίνονται όλο και πιο συντηρητικές σε σχέση με το γυμνό σώμα. Από την άλλη, στις αμερικανικές ταινίες βλέπουμε κλοπές, ληστείες. Μαθαίνουμε πώς να ληστεύουμε μια τράπεζα. Ο κόσμος στις ΗΠΑ ρωτάει συνέχεια: «πόσο φόρο πληρώνεις;», «πόσα λεφτά βγάζεις;». Από την άλλη, στο «Climax» δεν δείχνω καθόλου σεξ. Οταν το παρακάνεις με το ποτό, είναι το τελευταίο που σκέφτεσαι. Κάπως έτσι συνάντησα τον Γκασπάρ Νοέ, που ήταν καλεσμένος στο 29ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Στοκχόλμης (7-18 Νοέμβρη) για μια ειδική προβολή της τελευταίας του ταινίας «Climax», ταινία που έχει ήδη προβληθεί στη χώρα μας. Το «Climax» συνεχίζει στην παράδοση των πειραματισμών του με την κινηματογραφική εικόνα, δίχως όμως να γίνεται εμπόδιο στο περιεχόμενο. Προβληματικές πάνω στην ηθική του σύγχρονου δυτικού κόσμου μπαίνουν στο μικροσκόπιο μέσα στο κινηματογραφικά πάντα ενδιαφέρον και σκληρό σύμπαν του. Προκλητικός ή διανοητικός -σημασία πολλή δεν έχει-, ο Αργεντινός που ζει στη Γαλλία κινηματογραφιστής τού «Μη αναστρέψιμος» είναι σίγουρα μια σημαντική παρουσία στον καλλιτεχνικό χώρο. Και πράγματι κάτι έχει να πει για τον εαυτό του, την τέχνη ή και πέρα από αυτήν.

 Σύγχρονο σινεμά 

Ολες οι σημερινές ταινίες έχουν τη λογική της τηλεόρασης. Εναν χαρακτήρα, για παράδειγμα, τον δείχνει η κάμερα όσο τα χείλη του κουνιούνται, όσο μιλάει. Οταν τελειώνει τα λόγια του, όμως, σταματάει να έχει οποιοδήποτε ενδιαφέρον. Κόβεται απότομα το πλάνο και πάμε στο επόμενο πλάνο και τον επόμενο χαρακτήρα και πάλι από την αρχή. Ετσι η πλειονότητα των ταινιών τελικά που βλέπουμε είναι τόσο τεχνητές, τόσο συμβατικές. Η ζωή του ανθρώπου όμως, το πώς την αντιλαμβανόμαστε δηλαδή στη συνέχειά της, είναι σαν ένα τεράστιο μονοπλάνο με κάποια γρήγορα cut, σαν το ανοιγοκλείσιμο του ματιού.

 Αισθητικές εμμονές 

Από τη γαλλική Νουβέλ Βαγκ βλέπω ξανά και ξανά ίσως τις ταινίες δύο σκηνοθετών. Του Γκοντάρ, που του έχω τεράστιο θαυμασμό για όσα επινόησε στη γλώσσα του κινηματογράφου, και του Αλέν Ρενέ. Εμμονή έχω κυρίως με τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Μπορώ και βλέπω συνέχεια ταινίες αυτού του κινήματος. Και με τον Ντράγιερ. Επίσης, παρακολουθώ συνέχεια την «Οδύσσεια του Διαστήματος» και τον «Ανδαλουσιανό Σκύλο». Αυτόν τον έχω δει 60 φορές στη σειρά. Υπάρχουν σκηνές στις ταινίες μου που όντως έχουν επηρεαστεί από ταινίες τριάντα χρόνων πριν. Για παράδειγμα, οι διάλογοι στο «Climax» είναι αναφορά στο στιλ διαλόγων που χρησιμοποιούσε ο Φασμπίντερ. Ο χορός επηρεάστηκε από το «Obsession» του Ζουλάφσκι και ο χώρος που διαδραματίζεται η ταινία θυμίζει ίσως το «Suspiria». 

 Πειραματισμοί 

Δεν έχω επινοήσει τίποτα. Ισως στη νέα ταινία ο τρόπος όπως έβαλα τον χορό να είναι κάτι το καινούργιο. Μου φάνηκε πολύ κινηματογραφικός. Δεν είναι το ίδιο να βάλεις κάποιον να κολυμπάει. 'Η σκέψου πόσο εντυπωσιακό είναι αυτό που κάνουν οι χάκερ, αλλά, αν κάνεις μια ταινία για αυτούς, θα είναι απίστευτα βαρετή. 'Η είναι επίσης εντυπωσιακό κάποιος που βλέπει πολλά και περίεργα όνειρα. Αλλά αυτό δεν μπορεί να κινηματογραφηθεί. Εννοώ όσο εμείς το βλέπουμε απ’ έξω, σαν τρίτοι. Αλλο να ήμασταν στο μυαλό του, αλλά δεν είμαστε. Κάποια πράγματα είναι για κινηματογράφηση και κάποια άλλα όχι.

 Ηθική ή ο σώζων εαυτόν σωθήτω; 

Τη συνάντησες ποτέ; Συνάντησες ποτέ την ηθική; Είναι σαν τον θεό. Ποιος μπορεί να αποδείξει ότι υπάρχει; (γέλια). Οταν είσαι παιδί, νομίζεις πως είσαι το κέντρο του κόσμου. Μεγαλώνοντας, καταλαβαίνεις πως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Κάπως έτσι θες να γνωριστείς με άλλους ανθρώπους, για να αποκτήσεις πρόσθετη δύναμη και να μπορείς να συνεχίσεις. Νιώθεις τότε πως είσαι μέρος κάτι μεγαλύτερου. Και αυτή είναι η εμπειρία σου στη ζωή. Ισως όμως μετά την πρώτη σου ερωτική αποτυχία σκέφτεσαι πως γεννήθηκες μόνος, πως θα ζήσεις μόνος και πως θα πεθάνεις μόνος. Πως τίποτα δεν είναι παντοτινό. Κοίτα, μπορείς να πετύχεις σαν ζευγάρι, σαν οικογένεια, σαν έθνος, αλλά τελικά η έννοια της ηθικής είναι ένα συμβόλαιο, μια συμφωνία για αμοιβαία επιβίωση, για αμοιβαία καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης του καθενός.

 Ρατσισμός 

Οταν οι άνθρωποι μισούν ο ένας τον άλλον, τότε γίνονται επιθετικοί, σκληροί και η ομάδα διαλύεται σε κομμάτια. Αρχίζει, λοιπόν, ο καθένας να επιδεικνύει τι τον διαφοροποιεί από τον άλλον. Και έτσι πολλές φορές δίχως λόγο και με πολύ σκληρό τρόπο, σαν να μην υπάρχει αύριο, οι άνθρωποι μπορούν να προσβάλουν τον άλλον. Αλλά υπάρχει αύριο. Και ας ξεχνάμε το τι είπαμε. Και ας κάνουμε πως συνεχίζουμε. Και ας λέμε «έχασα τον έλεγχο». Οταν οι άνθρωποι γίνονται σκληροί, θα βρουν οτιδήποτε στον άλλο για να τον προσβάλλουν. Την ηλικία, τη φυλή, τη θρησκεία, μέχρι και το πάχος. 

 «Ελευθερία», «Ισότητα», «Αδελφοσύνη» και γαλλική σημαία 

Θα μπορούσε στην ταινία να είναι και η γερμανική σημαία, αν τα γυρίσματα ήταν στη Γερμανία. Αλλά κοίταξε να δεις, υπάρχουν πολλά ψέματα στη ζωή, που συνηθίζουμε να λέμε. Για παράδειγμα, λέμε πως τα παιδιά είναι αθώα. Οχι! Είναι αμαθή. Δεν είναι περισσότερο αθώα από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Οι έννοιες λοιπόν αυτές, ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη μπορεί να μοιάζουν ωραίες πάνω σε μια σημαία -και όντως μου αρέσει να ζω και να εργάζομαι στη Γαλλία, γιατί υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες από άλλες χώρες-, αλλά μάλλον αυτές οι έννοιες υπάρχουν σαν σκοπός, σαν πρόθεση. Η ταινία, λοιπόν, μιλάει για μια ομάδα. Και για μένα μια ομάδα αντιπροσωπεύει ένα έθνος. Μια οποιαδήποτε ομάδα μπορεί να διαλυθεί και να αρχίσει να μισεί ο ένας τον άλλον. Αλλωστε, είναι γνωστό πως θέλει περισσότερο χρόνο να δημιουργήσεις κάτι, από το να καταστρέψεις κάτι. 

 Πολιτική ορθότητα

Υπάρχει κάτι ψεύτικο, κάτι τεχνητό σε αυτή την έννοια. Δεν μου αρέσει καν να τη χρησιμοποιώ. Οπως βλέπω εγώ τον εαυτό μου, όμως, όντως δεν είμαι «πολιτικά ορθός», αλλά είμαι πολιτικά κανονικός. Εφόσον «πολιτική ορθότητα» είναι το να μην κάνουμε θόρυβο. Πιστεύω πως η ιδέα αυτή έρχεται από τις ΗΠΑ, μια χώρα που δημιουργήθηκε από τόσες πολλές διαφορετικές κοινότητες. Που κάθε κοινότητα φοβάται την άλλη. Που ο ένας θέλει να κλείσει το στόμα του άλλου. Πάντως αν μέσα στα χρόνια ο άνθρωπος συνηθίζει να μη λέει το ένα, να μην λέει το άλλο, τότε σιγά σιγά αρχίζει και απολαμβάνει αυτό που δεν είναι σωστό. Οι άνθρωποι προτιμούν τα τέρατα από τους ήρωες στις ταινίες. Τον κακό χαρακτήρα από τον καλό, όπως έλεγε ο Ουέλς. Αυτά τα αστεία τέρατα, που όμως τελικά δεν είναι και τόσο αστεία. Να γιατί τώρα ο κόσμος ψηφίζει τον Τραμπ. Εναν σφαγέα. 

 *Κριτική επιτροπή FIPRESCI στο 29ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Στοκχόλμης. Μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI)

http://www.efsyn.gr/arthro/i-ithiki-einai-san-ton-theo