«Κλειδωμένες
πόρτες», στέρηση των κινητών τηλεφώνων και απαγόρευση προμήθειας φαγητού μέσω
ντελίβερι είναι τα ακραία μέτρα περιορισμού που έχουν λάβει εν μέσω πανδημίας,
παραβιάζοντας ευθέως τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών, Διευθύνσεις ψυχιατρικών κλινικών στα
ψυχιατρικά νοσοκομεία, τμημάτων των Γενικών Νοσοκομείων και στεγαστικών δομών.
Η έλλειψη
προσωπικού, επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας, στα ψυχιατρικά νοσοκομεία
«Δρομοκαΐτειο» και «Δαφνί», στα ψυχιατρικά τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων και
στις στεγαστικές δομές κυρίως των ΝΠΔΔ και ο υπαρκτός φόβος προσβολής του
προσωπικού από τον νέο κορονοϊό είναι οι λόγοι της επιβολής των απάνθρωπων
μέτρων σε βάρος των ψυχικά ασθενών, εκτιμά μιλώντας στην «Εφ.Συν.» ο
καταγγέλλων, Γιάννης Αλεξάκης, δικηγόρος, μέλος της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου
Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές του υπουργείου
Υγείας. Ο ίδιος ζητά την άμεση παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Οι «κλειδωμένες
πόρτες» έχουν συνέπεια την απαγόρευση κάθε εξόδου - ακόμη και του ατομικού
προαυλισμού των ψυχικά ασθενών. Η δε στέρηση των κινητών τους τηλεφώνων, μας λέει, και
φυσικά η απαγόρευση πρόσβασης στο Διαδίκτυο έχει αποτέλεσμα -σε συνδυασμό με το
μέτρο της απαγόρευσης του επισκεπτηρίου κατά τη διάρκεια της πανδημίας- να
«διαμορφώνει συνθήκες πλήρους απομόνωσης των ψυχικά ασθενών». Τη στιγμή, δε, που η απουσία επαφής με
τον έξω κόσμο και η απαγόρευση του επισκεπτηρίου θα πρέπει να αντισταθμίζονται
«από την αυξημένη πρόσβαση σε εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας (όπως το τηλέφωνο ή
οι βιντεοκλήσεις)».
Οι τηλεφωνικές κλήσεις, εξηγεί ο Γ. Αλεξάκης,
πραγματοποιούνται από το κοινόχρηστο σταθερό τηλέφωνο των ψυχιατρικών τμημάτων
και στεγαστικών δομών σε συγκεκριμένες, περιορισμένες ώρες, παρά το γεγονός ότι η ευρεία χρήση της
μοναδικής κοινόχρηστης τηλεφωνικής συσκευής από μεγάλο αριθμό χρηστών ενέχει
σοβαρό κίνδυνο μετάδοσης του νέου κορονοϊού. «Σε κάθε περίπτωση, η
στέρηση των κινητών τηλεφώνων παραβιάζει το δικαίωμα των ψυχικά ασθενών, ιδίως
όσων διαμένουν σε στεγαστικές δομές, στην ελευθερία έκφρασης, πληροφόρησης και
επικοινωνίας», μας λέει. Σε αυτά τα μέτρα προστίθεται και η απαγόρευση
παραγγελίας φαγητού.
Οι ψυχικά ασθενείς, όπως όλοι μας, θα πρέπει να μπορούν
να κάνουν χρήση των εξαιρέσεων στο μέτρο του περιορισμού κυκλοφορίας που ισχύει
για τον γενικό πληθυσμό, όπως είναι η μετάβαση σε εν λειτουργία κατάστημα
προμηθειών ειδών πρώτης ανάγκης, όπου δεν είναι δυνατή η έγκαιρη αποστολή τους,
η σωματική άσκηση σε εξωτερικό χώρο, ατομικά ή ανά δύο άτομα, υπό την
προϋπόθεση τήρησης στην τελευταία αυτή περίπτωση της αναγκαίας απόστασης του
1,5 μέτρου. Η σωματική άσκηση, φυσικά,
μπορεί να γίνει στις ατελείωτες εκτάσεις των δύο ψυχιατρικών νοσοκομείων, χωρίς
να χρειάζεται να βγει ο ασθενής από τον χώρο του νοσοκομείου. Ούτε αυτό όμως
δεν τους επιτρέπουν!
Παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων
«Τα μέτρα ξεπερνούν τα όρια του αποδεκτού και προσβάλλουν
θεμελιώδη δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων, πέρα από το γεγονός ότι οι συνθήκες
απομόνωσης και η απομόνωση διαρκείας μπορούν να οδηγήσουν σε υποτροπή της
ψυχικής νόσου», λέει ο Γ. Αλεξάκης. Ειδικότερα,
το μέτρο των «κλειδωμένων πορτών» και της απαγόρευσης εξόδου παραβιάζει τα
άρθρα 3 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), ενώ
η απαγόρευση της χρήσης κινητών τηλεφώνων και της πρόσβασης στο Διαδίκτυο
παραβιάζει το άρθρο 10 της ίδιας Σύμβασης.
Συγκεκριμένα,
το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ, το οποίο καθιερώνει μία από τις θεμελιώδεις αρχές των
δημοκρατικών κοινωνιών, απαγορεύει με όρους απόλυτους τις απάνθρωπες ή
εξευτελιστικές ποινές ή μεταχειρίσεις, ανεξάρτητα από τις πράξεις που
καταλογίζονται στον ψυχικά πάσχοντα. Επιβάλλει στην Πολιτεία να διασφαλίσει ότι
κάθε ψυχικά ασθενής περιορίζεται σε συνθήκες σύμφωνες με τον σεβασμό της
ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ότι ο τρόπος εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων δεν
υποβάλλει τους πάσχοντες σε δοκιμασία που υπερβαίνει το αναπόφευκτο επίπεδο
οδύνης που συνδέεται με τον περιορισμό και ότι, αναφορικά με τις πρακτικές
απαιτήσεις του περιορισμού, η υγεία και η ευζωία του ψυχικά ασθενούς
διασφαλίζονται καταλλήλως.
Περαιτέρω, το
άρθρο 10 της ΕΣΔΑ αναφέρεται στην ελευθερία έκφρασης, πληροφόρησης και
επικοινωνίας. Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα
αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης καθώς επίσης και την ελευθερία λήψης ή
μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την επέμβαση δημόσιας αρχής.
Κατευθύνσεις σχετικά με τα δικαιώματα
Για να προλάβουν τέτοια φαινόμενα τόσο ο εισαγγελέας του
Αρείου Πάγου όσο και η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της
Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης και άλλοι διεθνείς οργανισμοί και Αρχές
επισήμαναν εγκαίρως την αναγκαιότητα διασφάλισης των δικαιωμάτων των ευάλωτων
ομάδων οι οποίες στερούνται την ελευθερία τους για οποιονδήποτε λόγο (σε
φυλακές, αστυνομικά κρατητήρια, ψυχιατρεία) κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ο εισαγγελέας
του Αρείου Πάγου, Δημήτριος Παπαγεωργίου, εξέδωσε πριν από λίγες ημέρες
εγκύκλιο (αριθμός 6, πρωτ. 867/17-03-2020) με αναφορά στους ποινικά
κρατουμένους και στα δικαιώματά τους, επισημαίνοντας το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ και τη
νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).
Η δε Επιτροπή (CPT) του
Συμβουλίου της Ευρώπης πρόσφατα δημοσίευσε Δήλωση Αρχών σχετικά με τη
μεταχείριση των προσώπων που στερούνται την ελευθερία τους κατά τη διάρκεια της
πανδημίας. Σ' αυτήν επισημαίνει ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα των προσώπων που
κρατούνται κατά τη διάρκεια της πανδημίας θα πρέπει να τηρούνται πλήρως και
προτρέπει τις αρμόδιες Αρχές να καταφεύγουν σε εναλλακτικές λύσεις σχετικά με
τη στέρηση της ελευθερίας, στην αξιολόγηση της αναγκαιότητας συνέχισης της
ακούσιας νοσηλείας. Επίσης τονίζει ότι ο περιορισμός των επισκέψεων θα πρέπει
να αντισταθμίζεται από την αυξημένη πρόσβαση των ατόμων σε εναλλακτικά μέσα
επικοινωνίας, όπως το τηλέφωνο και οι βιντεοκλήσεις.
