Ο ευπειθής κύριος Ρομπέρ Σουμάν

Θεοδώρα Σταθούλια*

Στις 9 Μαΐου 1950 διακόπτεται η ροή του προγράμματος της γαλλικής ραδιοφωνίας για να ακουστεί το διάγγελμα του υπουργού Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα. «[…] Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διαμιάς, ούτε σε ένα συνολικό σχέδιο: θα οικοδομηθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που κατ’ αρχάς θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη. […] Η γαλλική κυβέρνηση προτείνει να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή, της οποίας η οργάνωση θα δίνει δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες χώρες της Ευρώπης».

Ας δεχτούμε ότι στον τρόπο αντίληψης της πορείας της ιστορίας αποσπώνται οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης από την κυρίαρχη τάξη και γίνονται ξεχωριστή οντότητα και κυριαρχούν σε μια εποχή (Κ. Μαρξ, «Γερμανική ιδεολογία»). Κανείς δεν αναρωτιέται για τους όρους παραγωγής αυτών των ιδεών, για τις ιστορικές περιστάσεις ως βάση αυτών των ιδεών. Στην περίπτωση της 9ης Μαΐου 1950, όμως, λογαριάζουμε τον παράγοντα άνθρωπο ως δημιουργό αυτής της ιδέας.

Ο Σουμάν είναι εκφωνητής μιας διακήρυξης για να ακουστεί στις ΗΠΑ όπου, έναν χρόνο νωρίτερα, στη συνάντηση των συμμάχων Γαλλίας - Βρετανίας - ΗΠΑ έχει δεχτεί την πρόκληση από την κυβέρνηση Τρούμαν και τον υπουργό Εξωτερικών Ατσεσον να επεξεργαστεί μια κοινή συμμαχική πολιτική έναντι της Γερμανίας και το κρίσιμο ζήτημα των περιοχών του Ρουρ και του Σάαρ.

Η τεράστιας σημασίας βιομηχανική περιοχή του Ρουρ είχε αποτελέσει στοιχείο της γαλλογερμανικής σύγκρουσης από το 1923 και τη στρατιωτική επέμβαση των Γάλλων με την κατάληψη της περιοχής σε απάντηση στην αθέτηση της Γερμανίας να πληρώσει τις πολεμικές αποζημιώσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που της είχαν επιβληθεί.

Το Ρουρ είχε επίσης κυριαρχήσει στις απεργίες των ανθρακωρύχων του 1947-1948 και στις συγκρούσεις της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής συνδικαλιστικής ηγεσίας και στις δυο χώρες. Επίσης, η απόσπαση της κρίσιμης γερμανικής βιομηχανικής περιοχής του Σάαρ από την κατοχή της Γαλλίας το 1947 παρέμενε κύριο πολιτικό ζήτημα για τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, που δεν θα ήθελαν να το δουν πάλι στη γαλλική κυριαρχία.

Ενα σχεδόν μυθιστορηματικό μέτωπο ενάντια στα καρτέλ που είχαν κυριαρχήσει στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου όπως και μια αδιάκοπη διάταση στον έλεγχο των βιομηχανικών πόρων μέσω κρατικών θεσμικών οντοτήτων πλέκονται σε μια ξεχασμένη πολιτική αφήγηση από το 1944 έως το 1952 (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα).

Τα βιομηχανικά καρτέλ είναι στο επίκεντρο της καταγγελίας του Ρούσβελτ το 1944 θεωρώντας ότι είχαν χρησιμοποιηθεί ως κυβερνητικά εργαλεία της ναζιστικής Γερμανίας. Ζητάει μαζί με την ήττα της Γερμανίας να ηττηθεί και η πολιτική των καρτέλ. Το πολύ ισχυρό διεθνές καρτέλ του ακατέργαστου χάλυβα (1926-1939) εκτός από τη Γερμανία είχε ως μέλη το Βέλγιο, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο και το Σάαρλαντ. Επίσης, το καρτέλ του άνθρακα υπογράφηκε στο Λονδίνο το 1937 (!) μεταξύ του γερμανικού Ράιχ, των Βρετανών, της Πολωνίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας και έδωσε το 48,43% ως ποσόστωση στις γερμανικές εξαγωγές, καθιστώντας τον Χίτλερ κυρίαρχο στην αγορά του άνθρακα.

Ο ιδιότυπος φεντεραλισμός στη συνέλευση του νεοϊδρυθέντος Συμβουλίου της Ευρώπης (1949) με αντιπροσώπους από τα Κοινοβούλια των δέκα κρατών-μελών του, το Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Κινήματος στο Westminster (1949) που ζητά να δημιουργηθεί μια δημόσια αρχή που θα ελέγχει τη βιομηχανική κοινότητα, αίτημα που θα υιοθετεί λίγο αργότερα από το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Διεθνές Συνέδριο των Γερμανών Σοσιαλιστών στη Βιέννη το 1948, που ζητά διεθνή έλεγχο όχι μόνο της γερμανικής βαριάς βιομηχανίας αλλά και της γαλλικής, της ολλανδικής και της βελγικής, είναι στοιχεία μιας ιστορικής εποχής που ξεπερνά το δραματικό μέτρημα της απόστασης που χωρίζει τις ιδέες από την κυρίαρχη τάξη. Είναι ζωτική ύλη για να οδηγήσει σε έναν ισχυρό πρόλογο μιας σημερινής διακήρυξης για την Ευρώπη.

Ο Σουμάν ανέθεσε το σχέδιο στον Ζαν Μονέ, επικεφαλής της Γαλλικής Επιτροπής Σχεδιασμού, οπαδό της πολιτικής του New Deal, γεγονός που στήριξε τον χαρακτηρισμό του «Σχεδίου Σούμαν» ως το ευρωπαϊκό Tennessee Valley Authority, που ήταν το μεγαλύτερο στην ιστορία έργο του New Deal, μια κρατική αμερικανική εταιρεία που δημιουργήθηκε το 1933 και υλοποίησε ένα τεράστιας αξίας σύστημα άρδευσης και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Η εικονογράφηση αυτών των δυο «αγίων» της Ευρώπης αφορά την ιστορία και την ερμηνεία της.

Σήμερα η διακήρυξη θα είχε ως πρόλογο: «Στο δρόμο της μεγαλύτερης αμοιβαίας γονιμοποίησης ανάμεσα στα έθνη και στο μοίρασμα των ωφελειών από την τεράστια επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, η Ευρώπη θα οικοδομήσει έναν νέο κόσμο με πραγματική αλληλεγγύη των λαών. Ως πρώτο βήμα αυτής της εποχής, κηρύσσεται το 2020 έτος παγκόσμιας ειρήνης με διαγραφή του δημόσιου χρέους των φτωχών χωρών, με δημοκρατική θεσμική αναγέννηση και με δημόσιο έλεγχο των πολυεθνικών».

* πολιτική επιστήμονας, δρ Επιστήμης της Πληροφορίας

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/242805_o-eypeithis-kyrios-romper-soyman

Oταν μιλούν για «αλληλεγγύη», ανθρώπινος πόνος μυρίζει…

Δημήτρης Π. Σακκούλης*

Ο Μάρτιν Σκορτσέζε στην ταινία του «Ο Ιρλανδός» καταδεικνύει εναργέστατα την αμερικανική κοινωνία που ενώ στο προσκήνιο προβάλλεται η οικονομική μεγέθυνση, στην «πίσω αυλή», στο παρασκήνιο, το οικονομικό και το πολιτικό κατεστημένο σε αγαστή συνεργασία διαμορφώνουν -με κάθε «μέσο»- τους όρους του «αμερικανικού ονείρου». Η ταινία, αριστουργηματική ως σύλληψη και εκτέλεση, αποτελεί αφετηρία για πολλές σκέψεις και προεκτάσεις. Ενας από τους κεντρικούς της ήρωες είναι ο Τζίμι Χόφα, ο κραταιός αρχισυνδικαλιστής, το απόλυτο αφεντικό του συνδικάτου των φορτηγατζήδων τη δεκαετία του '60, των «Teamsters».

Ο Χόφα, λοιπόν, συνέπαιρνε το ακροατήριό του, όταν από βήματος απευθυνόταν στους συντρόφους του και χρησιμοποιούσε το σύνθημα «Solidarity!» («Αλληλεγγύη!»), εξασφαλίζοντας την τυφλή εμπιστοσύνη τους. Την ίδια ώρα συναλλασσόταν με το «αζημίωτο» με το οργανωμένο έγκλημα, τους μαφιόζους, «αξιοποιώντας» με τον καλύτερο -γι’ αυτόν- τρόπο τη θεσμική και υλική δύναμη που του παρείχαν οι συνεπαρμένοι ακροατές του. Επικαλούμενος τη συναδελφική αλληλεγγύη και προασπίζοντας (;) τα δικαιώματα του συνδικάτου εξυπηρετούσε και τα ατομικά του συμφέροντα…

Η αλληλεγγύη, ως από κοινού δράση ατόμων ή ομάδων για την επίτευξη κοινού σκοπού, στην κοινωνική της διάσταση αναφέρεται στην οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων. Ο E. Durkeim διακρίνει τη «μηχανική» και την «οργανική αλληλεγγύη». Η πρώτη απαντάται σε «παραδοσιακές» μικρής κλίμακας κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από ομοιογένεια μελών, συμπαγή καθολική συλλογική συνείδηση και υποτυπώδη καταμερισμό εργασίας.

Οι άνθρωποι συνδέονται από τις παρόμοιες συνθήκες εργασίας, τις κοινές αντιλήψεις, τον τρόπο ζωής. Αλληλεγγύη μέσα από την ομοιότητα. Η δεύτερη, η οργανική αλληλεγγύη, εντοπίζεται σε σύγχρονες κοινωνίες, με υψηλό καταμερισμό εργασίας. Προέρχεται από τη διαφοροποίηση που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες σε συνδυασμό με την αλληλεξάρτηση και τη συμπληρωματικότητα των μελών τους. Αλληλεγγύη μέσα από την εξάρτηση και τη διαφορά.

Στον Μαρξ η έννοια εντοπίζεται στη βάση του ταξικού συμφέροντος, στην κοινότητα κοινωνικής θέσης, συνείδησης και συμφέροντος, ενώ ο Μαξ Βέμπερ διακρίνει δύο είδη αλληλεγγύης στις κοινωνικές σχέσεις, στην κοινότητα και στις ενώσεις. Γενικά, η αλληλεγγύη, είτε ως δομική αλληλεξάρτηση είτε ως σύμπραξη για την επιδίωξη κοινών συμφερόντων είτε ως ανιδιοτελής αλτρουιστική συμπεριφορά, χαρακτηρίζεται από αμοιβαιότητα, αλληλοβοήθεια, ανυστερόβουλη προσφορά, κοινό όραμα.

Εννοια δυναμική, η αλληλεγγύη αξιοποιείται συχνά στον λόγο ατόμων, ομάδων και ηγετών. Στις διεθνείς σχέσεις η αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη (ή τους λαούς) αποτελεί θεμελιώδη ιδέα πάνω στην οποία οικοδομούνται διακρατικές ενώσεις και διμερείς συμφωνίες. Η «ειλικρίνεια» που κρύβεται συχνά πίσω από τη σχετική ρητορική επιβεβαιώνεται και ιστορικά.

Η «αλληλεγγύη» των Ευρωπαίων εταίρων μας αποτυπώθηκε περίτρανα στα κείμενα «στήριξης» της χρεοκοπημένης ελληνικής κοινωνίας (μνημόνια) ενώ τα ευεργετικά της οφέλη βίωσε και βιώνει η πλειονότητα των συμπολιτών μας. «Αλληλεγγύη» επέδειξαν και πρόσφατα αρκετές κυβερνήσεις στη διαχείριση της πανδημίας: η απαγόρευση διακίνησης μέσων και υλικών ήταν άλλο ένα δείγμα τού πώς οι «έχοντες» (κυριολεκτικά) μοιράζονται το πλεόνασμα με τους «μη έχοντες» (οι φωτεινές εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα).

Εντέλει, αλληλεγγύη ή διαγκωνισμοί συμφερόντων;

Σαφώς αρνητική είναι η απάντηση για το κύμα πραγματικά αλληλέγγυων πρωτοβουλιών που βίωσε η ελληνική κοινωνία στα χρόνια της κρίσης. Μεμονωμένα άτομα, συλλογικότητες ή φορείς σε εθελοντική βάση έστησαν ένα εκτεταμένο δίκτυο αλληλοβοήθειας με δομές αλληλεγγύης που αγκάλιασαν τα σκληρά χτυπημένα κοινωνικά στρώματα. Αλληλεγγύη και όχι φιλανθρωπία! Κοινωνικά συνειδητοποιημένες, εμπρόθετες δράσεις «από τα κάτω», όπως τα κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία, παντοπωλεία, οι πρωτοβουλίες υποστήριξης αστέγων, προσφύγων, ανέργων άφησαν ισχυρό αποτύπωμα στην Ελλάδα της κρίσης.

Σήμερα, εν μέσω της υγειονομικής απειλής και εν αναμονή της νέας (ή μήπως σε συνέχεια της προηγούμενης;) οικονομικής κρίσης, οι «θαυματοποιοί» ενορχηστρωτές της «κοινής γνώμης» αξιοποιούν κατά κόρον δύο έννοιες: την «ατομική ευθύνη» και την «αλληλεγγύη». Ατομική ευθύνη ως προς την τήρηση των θεόπεμπτων εντολών («Εγώ σας το είπα και νίπτω τας χείρας μου», αν κάτι πάει στραβά εσείς φταίτε!). Αλληλεγγύη για να προστατευτούν οι ευάλωτες ομάδες.

Ολες οι ευάλωτες; Αμ δε! Ευάλωτος είναι ο παππούς και η γιαγιά, οι χρόνια νοσούντες και μια σειρά ακόμη συμπολίτες μας. Δεν είναι όμως αυτός που ξαφνικά (ξανα)έχασε τη δουλειά του, που βλέπει τη μικροεπιχείρησή του να καταστρέφεται, το εισόδημά του να συρρικνώνεται επικίνδυνα. Καθώς η «κρίση είναι ευκαιρία» για ξαναμοίρασμα της πίτας κάποιοι περισσεύουν…

Γι’ αυτό σας λέω: Οταν ακούω να μιλάνε για «αλληλεγγύη», ανθρώπινος πόνος μού μυρίζει…

* συντονιστής Εκπαιδευτικού Eργου, ΠΕΚΕΣ Δυτ. Ελλάδας, υπ. διδάκτορας Παν. Πατρών

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/242272_otan-miloyn-gia-allileggyi-anthropinos-ponos-myrizei

Φόβος και αλληλεγγύη

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Η «Πανούκλα» (1947) του Καμύ είναι αριστούργημα. Το μυθιστόρημα είναι το χρονικό, όπως το αποκαλεί από την πρώτη κιόλας αράδα ο αφηγητής του, της πανούκλας που χτύπησε το Οράν, μια πόλη 200.000 κατοίκων, της Αλγερίας. Το πρωτοδιάβασα στα εφηβικά μου χρόνια στην πολύ καλή –και πρώτη, νομίζω, στα ελληνικά– μετάφραση του Ηλία Θεοφιλάκη, με πρόλογο του Ροζέ Μιλλιέξ (εκδόσεις Aujourd’hui, 1955), την οποία έχω ακόμη στη βιβλιοθήκη μου. Το έργο έχει έκτοτε μεταφραστεί αρκετές φορές στη γλώσσα μας. Η «Πανούκλα» διαβάστηκε και εξακολουθεί να διαβάζεται από εκατομμύρια αναγνώστες στον κόσμο, και έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες γι’ αυτήν, ώστε να μην υπάρχει τίποτε μάλλον να πεις που να μην έχει ήδη ειπωθεί, και μάλιστα σε ένα σύντομο κείμενο προορισμένο για εφημερίδα. Αυτό πράγματι ισχύει για όποιον αντιμετωπίζει τη λογοτεχνία ως ύλη για ακαδημαϊκές μελέτες, όχι όμως για όποιον προσφεύγει σε αυτήν με άλλο αίτημα, για να διευρύνει την ανθρώπινη εμπειρία του και να κατανοήσει καλύτερα τι του συμβαίνει, τι συμβαίνει μέσα του και στη σχέση του με τους άλλους και τον κόσμο. 

Αν πάντως διαβάσουμε ή ξαναδιαβάσουμε το μυθιστόρημα τούτη την περίοδο, τώρα που η επιδημία σαρώνει τον κόσμο, απειλεί με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και γεμίζει φόβο την ψυχή μας, θα ανακαλύψουμε πράγματα που δεν θα προσέχαμε άλλοτε. Θα προσέξουμε περισσότερο και θα καταλάβουμε καλύτερα τη δυσκολία των ανθρώπων να πιστέψουν κατ’ αρχάς στην ίδια την ύπαρξη της θανατηφόρας επιδημίας που τους έπεσε κατακέφαλα και να αλλάξουν συνήθειες, θα καταλάβουμε και θα αποδεχτούμε ότι η επιδημία καταργεί όλα τα συναισθήματα και αφήνει χώρο μόνο για ένα, τον φόβο, αλλά και ότι ο φόβος για τη ζωή είναι εγωιστικός, κλείνει τον άνθρωπο στον εαυτό του και δεν αφήνει χώρο στην αγάπη: «Πρέπει να το παραδεχτούμε: η πανούκλα είχε αφαιρέσει από όλους τη δύναμη της αγάπης, ακόμη και της φιλίας. Γιατί η αγάπη ζητάει λίγο μέλλον, και για μας δεν υπήρχαν παρά μόνο στιγμές» (σ. 168, στην τρέχουσα γαλλική έκδοση στα folio/Gallimard, από όπου και μεταφράζω).  

Η «Πανούκλα» είναι ένα μυθιστόρημα για το κακό που χτυπάει τους ανθρώπους, χωρίς οι ίδιοι να έχουν καμία ευθύνη γι’ αυτό, όπως έχουν για τους πολέμους, τις τυραννίες ή την κοινωνική αδικία, για το κακό το εξωανθρώπινο, το παράλογο. Το κακό αυτό οι άνθρωποι καλούνται απλώς να το αντιμετωπίσουν και να το αντιπαλέψουν, ατομικά και συλλογικά.

Οι ήρωες του μυθιστορήματος εκφράζουν διαφορετικές στάσεις απέναντι στο θανάσιμο κακό. Ο ιησουίτης ιερέας Πανελού, ενώ αντιμετωπίζει αρχικά την επιδημία ως θεϊκή τιμωρία, αλλάζει στάση όταν ζήσει από κοντά τον θάνατο ενός μικρού παιδιού, ο αγνός Ταρρού πιστεύει σε μια αγιότητα χωρίς Θεό και αγωνίζεται για τη σωτηρία των ανθρώπων πλάι στους γιατρούς, ο δημοσιογράφος Ραμπέρ, που έχει εγκλωβιστεί στην πόλη, σχεδιάζει να σπάσει την καραντίνα και να φύγει για να πάει στην αγαπημένη του στο Παρίσι, αλλά τελικά μένει για να βοηθήσει τον γιατρό και την ομάδα του, γιατί θεωρεί ότι είναι ντροπή να ευτυχείς μοναχός σου όταν οι άλλοι γύρω σου πεθαίνουν. Υπάρχει και ο Κοττάρ, που χαίρεται με τη δυστυχία και κερδοσκοπεί. Κορυφαία μορφή ο γιατρός και αφηγητής Ριέ, ο οποίος εξεγείρεται ενάντια στην τάξη του κόσμου, μια τάξη που θεωρεί φυσικό να πεθαίνουν μικρά παιδιά, και η μόνη απάντηση που έχει σε αυτό είναι η πράξη της αλληλεγγύης, της συμπάσχουσας, διαυγούς και απελπισμένης αλληλεγγύης.

Αν αυτό δεν λέγεται αγάπη, τότε δεν ξέρω πραγματικά τι άλλο μπορεί να λέγεται έτσι. Ο γιατρός Ριέ εκφράζει την άποψη και τη στάση του ίδιου του Καμύ. Πέντε χρόνια χωρίζουν τον «Ξένο» (1942) από την «Πανούκλα» (1947), η απόστασή τους όμως είναι τεράστια. Ο Μερσώ, ξένος απέναντι στον εαυτό του, στη ζωή του και στις πράξεις του, βρίσκεται πολύ μακριά από τον Ριέ, που και αυτός δεν πιστεύει στον Θεό όπως και ο Μερσώ, αλλά δίνει καθημερινά τη μάχη, από το πρωί μέχρι το βράδυ, για να σώσει ζωές. Μόνο αυτή η αγάπη και αυτή η αλληλεγγύη μπορούν να κάνουν τον φόβο να είναι προστασία και όχι απανθρωπιά. Και να αφήσουν χώρο στην ελπίδα, γιατί χωρίς ελπίδα δεν ειρηνεύει η ψυχή.

Και αυτή η επιδημία κάποτε θα περάσει, χωρίς κανείς να μπορεί να υπολογίσει τώρα τον αριθμό των θυμάτων της. Είναι σημαντικό οι ζωντανοί, όταν πια θα έχει περάσει το κακό, να μην ντρέπονται για τη στάση τους τον καιρό της επιδημίας. Ως τότε πάντως, ώσπου να έρθει η στιγμή της λύτρωσης, όπως και στην «Πανούκλα» του Καμύ, και ο κόσμος να ξεχυθεί στους δρόμους, ας αφήσουμε κατά μέρος τις βαρύγδουπες αναλύσεις, που όταν δεν φανερώνουν αναλγησία, φανερώνουν οπωσδήποτε ανοησία. Δεν αντέχω να ακούω πολλούς να λένε ότι η επιδημία αυτή είναι και ευκαιρία, και κάποιους άλλους, με αγέρωχο ύφος, ότι πρόκειται ακόμη και για ευλογία. Ας πάνε να το πουν αυτό, πόσο καλή ευκαιρία είναι και τι μεγάλη ευλογία, στους χιλιάδες νεκρούς! Τώρα το ζήτημα είναι ένα: να χάσουμε όσο γίνεται λιγότερους συνανθρώπους μας! Το τι είδους ευκαιρία ήταν η επιδημία, εάν ήταν πράγματι, αυτό είναι μια συζήτηση για μετά, όταν ξετρυπώσουμε από το θολάμι μας.

https://www.kathimerini.gr/1072236/article/politismos/vivlio/fovos-kai-allhleggyh?fbclid=IwAR13SNqbZ0yB0YAHRoQz-e4876LYMViTq-tqL6HxYTl2GsWflAS6qRkiO6w

Καλοδεχούμενοι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες στη Ραφήνα

ΚΑΛΟΔΕΧΟΥΜΕΝΟΙ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗ ΡΑΦΗΝΑ

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΡΑΦΗΝΑΣ  email: prosfygesrafinas@gmail.com  

Ανελέητες είναι οι συνέπειες των αλλεπάλληλων ληστρικών πολέμων του Δυτικού “πολιτισμού” σε βάρος των λαών της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Αφρικής, είτε πρόκειται για βομβαρδισμούς (σε Ιράκ, Αφγανιστάν, Συρία, Λιβύη) είτε για εντοπισμένους οικονομικούς πολέμους (όπως στην Ελλάδα). Οι πόλεμοι αυτοί που στοχεύουν στην εκμετάλλευση και την καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη έχουν ως αποτέλεσμα τη φτωχοποίηση, την εξαθλίωση, και την εκτόπιση ολόκληρων πληθυσμών, αποτελέσματα που τα βιώνουμε όλοι μας.

Το 1922 η Ελλάδα υποδέχτηκε 1,5 εκατομμύριο Μικρασιάτες πρόσφυγες χωρίς οι συνθήκες διαβίωσης της χώρας υποδοχής να είναι καλύτερες από τις σημερινές, αφού και τότε οι Έλληνες αναγκάζονταν να μεταναστεύουν. Την ίδια χρονιά μερικές χιλιάδες από αυτούς τους πρόσφυγες βρήκαν καταφύγιο στη Συρία. Ενενήντα χρόνια μετά, ο λαός της Συρίας αναγκάζεται να πάρει κι ο ίδιος μαζικά τους δρόμους της προσφυγιάς στο αέναο ταξίδι της επιβίωσης.

Σήμερα, η Ελλάδα, χώρα μεταναστών και προσφύγων η ίδια, γίνεται ταυτόχρονα και χώρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων. Τραγική ειρωνεία; Ή μήπως λογικό επακόλουθο των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ανταγωνισμών;

Ως χώρα μεταναστών, που παραδοσιακά είμαστε, αλλά και ως χώρα υποδοχής απαιτούμε από την ελληνική κοινωνία και τους θεσμούς αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για όλους τους ανθρώπους που αναγκάζονται σε φυγή και φτάνουν στη χώρα μας. Κανένας πρόσφυγας ή μετανάστης δεν χάνει τα ανθρώπινα δικαιώματά του σε όποια πολιτισμένη χώρα κι αν βρεθεί.

Όσο μας αφορά, ως τοπική κοινωνία είναι αυτονόητο ότι οφείλουμε να συντρέξουμε όσες ευάλωτες ομάδες καταλύσουν στην περιοχή μας, ώστε να πάψουν να αντιμετωπίζουν τις αμείλικτες απειλές, διώξεις, αδικίες.

Εμείς, κάτοικοι της Ραφήνας και του Πικερμίου, αποφασίσαμε να συστήσουμε μια πρωτοβουλία αλληλεγγύης για την αρμονική συνύπαρξη των ντόπιων με τους πρόσφυγες και μετανάστες που θα ζήσουν δίπλα μας σε ανοιχτά κέντρα φιλοξενίας.

Ντόπιοι, πρόσφυγες, μετανάστες είμαστε μαζί ώσπου να σταματήσει η λαίλαπα των πολέμων που αναγκάζει λαούς ολόκληρους να διασχίζουν τη γη για ειρήνη και ελευθερία. Είμαστε μαζί για να σταματήσει η εμπλοκή ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων και υποδομών σε πολέμους εναντίον λαών με τους οποίους εμείς δεν έχουμε τίποτε να χωρίσουμε (Αφγανιστάν, Συρία, Λιβύη). Είμαστε μαζί μέχρι να σταματήσει η ανθρώπινη ιστορία να είναι ιστορία πολέμων, διωγμών και καταστροφών.

Καλούμε συλλογικότητες και άτομα να συντονίσουμε τις αλληλέγγυες δράσεις μας ενάντια στις ανιστόρητες πρακτικές των στρατοπέδων συγκέντρωσης ή των απαρτχάιντ λεωφορείων αποκλειστικά για πρόσφυγες, που ετοιμάζει η τοπική διοίκηση στη Ραφήνα. Δεν θα επιτρέψουμε καθεστώς απαρτχάιντ στις γειτονιές μας. Εμείς αποφασίσαμε να μη γίνουμε σαν εκείνη τη γενιά της Γερμανίας του '30 που δεν αντιλήφθηκε ότι δίπλα της λειτουργούσαν στρατόπεδα συγκέντρωσης και κρεματόρια. Δεν θα επιτρέψουμε κοινωνικά πειράματα όπως τη δημιουργία γκέτο με όλες τις παρενέργειες που έχουν.

♦ Αλληλεγγύη στους πρόσφυγες και μετανάστες που έρχονται να ζήσουν στην πόλη μας.

♦ Αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσής τους. Στήριξη των αναγκών και των δικαιωμάτων τους με στόχο την αυτοοργάνωση της ζωής τους.

♦ Ανοιχτά κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας. Ούτε κλειστά, ούτε ημίκλειστα. Όχι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

♦ Όχι στους πολέμους και στην εμπλοκή της Ελλάδας σε αυτούς. Επιστροφή όλων των Ελλήνων στρατιωτών από τις ξένες χώρες.

♦ Σύνορα ανοιχτά. Όχι σε χώρες-φυλακές.

1.4.2016

Όταν οι Έλληνες πρόσφυγες έβρισκαν καταφύγιο στη Συρία

«Η φωτογραφία δεν έχει ημερομηνία, έχει τίτλο ''Έλληνες πρόσφυγες στο Χαλέπι'', και δείχνει μια ομάδα ανθρώπων με κουρελιασμένα ρούχα, ανάμεσά τους μικρά αγόρια, που περιμένουν να φάνε. Σε πρώτο πλάνο, μια γυναίκα, με ένα τενεκεδάκι στα πόδια της, στέκεται δίπλα σε ένα πρότυπο ''μαγειρείο''. Κάτω από τη φωτογραφία ως λεζάντα γράφει: ''Δόθηκε φαγητό σε 12.000 Ελληνες από τους Αμερικανούς''.»

Προς τη Συρία και από τη Συρία. Τουλάχιστον τέσσερις φορές σημειώνεται στα χρονικά το φαινόμενο, έχοντας μαζικό χαρακτήρα:

§       Το 1923 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στο πλαίσιο της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

§        Το 1939 όταν η περιοχή της Αλεξανδρέττας, μέρος της Μεγάλης Συρίας, προσαρτήθηκε στις επαρχίες της Τουρκίας.

§        Το 1860 όταν ξεκίνησαν σφαγές και διώξεις χριστιανών στη Β. Αφρική.

§         Το 1882 στη διάρκεια της αιγυπτιακής επανάστασης.

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες Έλληνες πρόσφυγες βρέθηκαν στη Συρία και Έλληνες πρόσφυγες ήρθαν από την ευρύτερη περιοχή στην Ελλάδα διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους. Κοινός, όμως, παρονομαστής ήταν ο πόλεμος και ο φόβος για τη ζωή τους. Αλλά και η ομοιότητα των προσφυγικών τραγωδιών ανεξαρτήτως εποχών, προέλευσης και προορισμού των θυμάτων.

Από το 1922

Η πιο μαζική περίπτωση Ελλήνων προσφύγων, που αναζητούν άσυλο στη Συρία, καταγράφεται αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μερικές χιλιάδες, από τις εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που ξεριζώνονται από τη Μικρασία το δεύτερο εξάμηνο του 1922 και τις αρχές του 1923 και ενώ συνεχίζονται στη Λοζάνη οι διαπραγματεύσεις για την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών, καταφεύγουν στη Συρία.

Η οθωμανοκρατούμενη περιοχή της φυσικής Συρίας (περιλάμβανε, εκτός από τη σημερινή, δηλ. τη γεωγραφική Συρία, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη και την Υπεριορδονία) είχε καταληφθεί ως εχθρικό έδαφος, ενώ διαρκούσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος από αγγλογαλλικά στρατεύματα (ο σουλτάνος της Κωνσταντινούπολης είχε ταχθεί με την πλευρά των Κεντρικών Δυνάμεων).

Μετά τη λήξη του πολέμου οι Γάλλοι, προλαβαίνοντας και καταστέλλοντας με στρατιωτικά μέσα την «αραβική αφύπνιση», έγιναν κύριοι της Δαμασκού, αντικαθιστώντας τους Άγγλους (είχαν αποχωρήσει λίγο νωρίτερα ύστερα από γαλλοαγγλική διανομή εδαφών περιοριζόμενοι σε Παλαιστίνη και Υπεριορδανία). Με τη συμφωνία του Σαν Ρέμο (1920) νομιμοποιείται η γαλλική στρατιωτική παρουσία σε Συρία - Λίβανο στο όνομα της Κοινωνίας των Εθνών. Τυπικά, για την προστασία των μειονοτήτων και μέχρι να ανεξαρτητοποιηθεί η περιοχή. Ουσιαστικά η «εντολή» σήμανε μετατροπή σε γαλλική αποικία. Εκεί καταφεύγουν για προστασία χιλιάδες Έλληνες. Είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός για μετάβαση σε ελληνικά εδάφη ή αλλού.

Μια περιγραφή της κατάστασης παραθέτει ο Βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Χάρολντ Σπένσερ, ο οποίος αυτή την περίοδο βρίσκεται στην Ελλάδα και αρθρογραφεί για την προσφυγική τραγωδία. Γράφει αρχές Μαρτίου του 1923: «Η κατάστασις εχειροτέρευσεν, ιδίως λόγω της πολιτικής της Γαλλικής Κυβερνήσεως... Μέγας αριθμός προσφύγων της Μικράς Ασίας επί των πλοίων εις τους Γαλλικούς λιμένας της Συρίας, οι δε Γάλλοι ουχί μόνον αρνούνται να επιτρέψουν εις αυτούς να παραμείνουν τουλάχιστον εις Συρίαν, αλλά αρνούνται και να τους δώσουν τροφήν... Ο εκεί Έλλην πρόξενος ζητεί εσπευσμένως χρήματα διά να σώση τους πληθυσμούς αυτούς εκ πείνης θανάτου, παρίσταται δε ανάγκη να μεταφερθούν και οι πρόσφυγες ούτοι της Συρίας εις την Ελλάδα εφ' όσον οι Γάλλοι τους εκδιώκουν...» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 3/3/1923).

Για τους Γάλλους αυτή την περίοδο το τελευταίο που ενδιαφέρει είναι η ανθρώπινη ζωή και η προστασία των μειονοτήτων. Δεν θα διστάσουν, άλλωστε, δύο χρόνια αργότερα να βομβαρδίσουν την ίδια τη Δαμασκό, όταν ξέσπασε αραβική επανάσταση (Μεγάλη Επανάσταση του 1925 στη συριακή ιστορία).

Η στάση της Γαλλίας στιγματίζεται ως «απάνθρωπος», ενώ γίνονται εκκλήσεις προς Αμερικανούς και Βρετανούς για βοήθεια. Οι πρώτοι ανταποκρίνονται στο πλαίσιο της ευρύτερης βοήθειας προς τους Έλληνες πρόσφυγες. Αμερικανικές πηγές (Ερυθρός Σταυρός) κάνουν λόγο για διάθεση ενός συνολικού ποσού 30 εκ. δολαρίων, από τα οποία τα 2-3 διατίθενται για τους πρόσφυγες στη Συρία μέχρι τον Αύγουστο του 1923.

Είναι δυσδιάκριτο ποια ακριβώς είναι η συνέχεια του δράματος των 15.000 -ίσως και παραπάνω- προσφύγων στη Συρία. Ελάχιστες πληροφορίες είναι διαθέσιμες. Πολλοί απ' αυτούς μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και άλλοι κατέφυγαν αλλού. Πάντως, προς το τέλος Ιουνίου του 1923 μερικές χιλιάδες βρίσκονταν ακόμη στην περιοχή, προσμένοντας τη μεταφορά τους (πηγές της ελληνικής κυβέρνησης εκείνη τη χρονική περίοδο κάνουν λόγο για 2.000-3.000 μόνο στη Βηρυτό). Αυτοί είχαν μεταφερθεί εκεί από τις συριακές ακτές με ελληνικά μέσα, ύστερα από απαίτηση των Γάλλων της Συρίας.

Αρκετοί απ' αυτούς, πάντως, παρέμειναν στη Συρία, όπου προφανώς το κλίμα δεν ήταν εχθρικό τότε. Ούτε λίγο αργότερα με την έκρηξη της επανάστασης, όταν οι συνθήκες έγιναν πολεμικές και οι συγκρούσεις πήραν επιπλέον και θρησκευτικό χαρακτήρα.

Για την ιστορία ας σημειωθεί ότι στη Δαμασκό προϋπήρχε από το 1917 σύλλογος Ελλήνων, αλλά τότε δημιουργείται ο πρώτος πυρήνας της κατοπινής ελληνικής χριστιανικής κοινότητας. Έπειτα την πρωτεύουσα θα ακολουθήσει αμέσως μετά δημιουργία κοινότητας στο Χαλέπι. Αυτή θα εξελιχθεί στη μεγαλύτερη της Συρίας , ενώ θα «τροφοδοτεί» με μέλη και την ελληνική κοινότητα της Βηρυτού.

ΣΤΟ ΧΑΛΕΠΙ
Πείνα και εξαθλίωση για 12.000 Μικρασιάτες

Με αφορμή την πρόσφατη απεργία πείνας Σύρων προσφύγων στην πλατεία Συντάγματος, ο δημοσιογράφος Νταμιάν Μακόν Ουλάντ (ανταποκριτής της εφημερίδας «Irish Times» στην Αθήνα) δημοσιοποίησε από την ιστοσελίδα του (https://damomac.wordpress.com ) ένα φωτογραφικό ντοκουμέντο που δείχνει Έλληνες «Πρόσφυγες στο Χαλέπι», όπως αναγράφεται στην κορυφή της εικόνας. Οπως γράφει ο Ουλάντ ένας Σύρος πρόσφυγας- απεργός πείνας του υπέδειξε ότι στην ίδια θέση που βρίσκεται αυτός σήμερα, βρέθηκαν άλλοτε Έλληνες στη Συρία. Ο δημοσιογράφος ερεύνησε το θέμα, εντόπισε σχετική φωτογραφία στο αρχείο της αμερικανικής Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου και τη δημοσίευσε με το ακόλουθο κείμενο: «Η φωτογραφία δεν έχει ημερομηνία, έχει τίτλο ''Έλληνες πρόσφυγες στο Χαλέπι'', και δείχνει μια ομάδα ανθρώπων με κουρελιασμένα ρούχα, ανάμεσά τους μικρά αγόρια, που περιμένουν να φάνε. Σε πρώτο πλάνο, μια γυναίκα, με ένα τενεκεδάκι στα πόδια της, στέκεται δίπλα σε ένα πρότυπο ''μαγειρείο''. Κάτω από τη φωτογραφία ως λεζάντα γράφει: ''Δόθηκε φαγητό σε 12.000 Ελληνες από τους Αμερικανούς''.»

«Τραγική και αβέβαιη κατάσταση»

Σύμφωνα με τα στοιχεία για την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όπως συμφωνήθηκε με τη συνθήκη της Λοζάνης το 1923, περίπου 17.000 Ελληνες από τη Μικρά Ασία βρέθηκαν πρόσφυγες σε διάφορες πόλεις της Συρίας. Τόσο σοβαρή ήταν η κατάσταση που τον Αύγουστο του 1923 ο υπεύθυνος των Ελλήνων προσφύγων στο Χαλέπι έστειλε τηλεγράφημα στο υπουργείο Εξωτερικών της Αθήνας ζητώντας να αποτρέψει άλλους Έλληνες να φτάσουν στην πόλη, γιατί ''ήταν αδύνατο να δεχτούν άλλους πρόσφυγες''. Η γενικότερη κατάσταση για τους Ελληνες πρόσφυγες το καλοκαίρι του 1923 περιγράφεται ως ''τραγική και αβέβαιη'', όπως σήμερα των Σύρων προσφύγων...». Ας προστεθεί ότι η φωτογραφία χρονικά ανήκει, κατά πάσα πιθανότητα, στις μέρες του Μαΐου-Ιουνίου 1923.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΤΟ 1939
Ελληνοαρμενικά καραβάνια από την Αλεξανδρέττα

Ενα δεύτερο κύμα Ελλήνων προσφύγων στη Συρία σημειώνεται με την προσάρτηση της Αλεξανδρέττας στην Τουρκία.

Η επαρχία (σαντζάκι) της Αλεξανδρέττας (κοντά στην αρχαία Αλεξάνδρεια, που ιδρύθηκε μετά τη μάχη στην Ισσό το 333 π.Χ.) από τον 16ο αιώνα μέχρι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αποτελούσε μέρος της επαρχίας Χαλεπίου της Μεγάλης Συρίας, αλλά το 1918 ανεξαρτητοποιήθηκε και τέθηκε, όπως η υπόλοιπη Συρία και ο Λίβανος, υπό γαλλική κατοχή. Το στρατηγικό λιμάνι ήταν ένας από τους πρώτους επεκτατικούς στόχους του νέου τουρκικού κράτους. Όπως και έγινε με την ανοχή και υποστήριξη της Γαλλίας, ενώ ξεσπούσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1938 τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν εκεί, ενώ το επόμενη χρονιά προκηρύχθηκε ένα νόθο δημοψήφισμα (για την ένωση ή όχι με την Τουρκία).

Από τότε η επαρχία Χατάι προστέθηκε στην τουρκική επικράτεια. Ιστορικά η περιοχή κατοικούνταν από Άραβες, αλλά και άλλες μειονότητες. Οι Τούρκοι ακολουθώντας τακτική εθνοκάθαρσης άλλαξαν την πληθυσμιακή σύνθεση. Το 1939-1940 υπολογίζεται ότι ένας πληθυσμός περίπου 50.000 ανθρώπων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή. Απ' αυτούς 11.000-12.000 ήταν Έλληνες και 26.000-27.000 Αρμένιοι.

Οι περισσότεροι Έλληνες κατέφυγαν τότε στη Δαμασκό και στο Χαλέπι, ενισχύοντας τις υπάρχουσες ελληνικές κοινότητες.

Από τα δύο βασικά ελληνικά προσφυγικά ρεύματα (1923 και 1939) προέρχονταν και οι 1.200 περίπου κάτοικοι της Συρίας, που είχαν ελληνικά διαβατήρια κατά την έναρξη του σημερινού. (κακή διατύπωση του άρθρου)

ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ

Οι επεμβάσεις στη Β. Αφρική έδιωξαν τους χριστιανούς

Έλληνες πρόσφυγες θα καταφύγουν κυρίως στη Δαμασκό και στο Χαλέπι δύο φορές κατά τον 19ο αιώνα. Μάλιστα, θα προκύψει ταυτοχρόνως και στη χώρα μας ζήτημα με Έλληνες πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή. Η πρώτη διαδραματίζεται στην οθωνική Ελλάδα το 1860.

Η τότε βασιλική κυβέρνηση Μιαούλη μετέχει με ναυτική δύναμη σε γαλλικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην οθωμανοκρατούμενη περιοχή, σε μία από τις πρώτες διεθνείς «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» για την προστασία χριστιανών από «ιθαγενείς». Προσχηματικοί, βεβαίως, ήταν οι λόγοι και πραγματική αιτία ο έλεγχος της περιοχής και ο καθορισμός γαλλοβρετανικών ζωνών.

Πολλοί χριστιανικοί πληθυσμοί, απειλούμενοι πραγματικά ή όχι, εγκαταλείπουν τις ακτές της Β. Αφρικής και καταφεύγουν σε άλλα μέρη. Ανάμεσά στους πρόσφυγες και Έλληνες που κατευθύνονται προς τη Δαμασκό και το Χαλέπι. Αρκετοί απ' αυτούς θα μεταφερθούν και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις σύγχρονες πηγές μετά το τέλος της επιχείρησης (Οκτώβριος 1860) τα ελληνικά πλοία μετέφεραν στη χώρα «τους εις αυτά προσφεύγοντες... Ουκ ολίγοι τότε ήλθον εις Αθήνας και άλλας Ελληνικάς πόλεις... Πλήθος προσφύγων μετήγαγον εις την Ελλάδα και τα Ρωσικά πλοία, τους ενταύθα γενικώς κληθέντες Βερουτιανούς (κατοίκους της Βηρυτού), όπερ όνομα απέκτησε έκτοτε εν Ελλάδι την σημασίαν του πρόσφυξ...».

Στην επαναστατημένη Αλεξάνδρεια

Η δεύτερη περίπτωση εξελίσσεται το 1882 (κυβέρνηση Τρικούπη). Όταν πάλι η Ελλάδα παίρνει μέρος με στρατιωτικές δυνάμεις στη γαλλοβρετανική επέμβαση, με επίκεντρο την επαναστατημένη Αλεξάνδρεια (επανάσταση του Ουράμπι στην Αίγυπτο).

Αρκετοί από τους δεκάδες χιλιάδες Έλληνες (υπολογίζονται σε 40.000-50.000), οι οποίοι εγκαταλείπουν την Αλεξάνδρεια και γενικότερα την Αίγυπτο, όπου υπάρχει έντονη ελληνική παρουσία, καταφεύγουν σε άλλες περιοχές (Κωνσταντινούπολη, Δαμασκό, Χαλέπι κ.α.). Κατά τη διάρκεια της κρίσης (Μάιος - Ιούλιος 1882) και μέχρι το βομβαρδισμό της Αλεξάνδρειας από τα αγγλικά πολεμικά (11 Ιουλίου) τα ελληνικά πλοία συμμετέχουν στην εκκένωση.

Οι περισσότεροι Έλληνες μεταφέρονται σε διάφορες πόλεις ελληνικές πόλεις με εμπορικά πλοία που πηγαινοέρχονται. Η κατάσταση περιγράφεται ως εξής σε ένα χρονικό της εποχής: «Απειράριθμοι οι συσσωρευθέντες εκ των προσφύγων εν Αθήναις και εις διαφόρους πόλεις της Ελλάδος Ελληνες (της Αιγύπτου)... Η Κυβέρνησις και αυτός ο Ελληνικός λαός διά συνεισφορών τους συντηρούσι? Καίτοι εγείρονται υπόνοιαι και φόβοι περί επιδηματικών ασθενειών και υπό των επιτροπών υγείας γνωματεύεται η αραίωσις, η συμπάθεια του κοινού άκαμπτος...».

Οι Έλληνες της Αιγύπτου θα επιστρέψουν αργότερα από τα σημεία όπου έχουν διασκορπιστεί στην ισοπεδωμένη σχεδόν Αλεξάνδρεια και στην αγγλοκρατούμενη, πλέον, Αίγυπτο. Θα ξεκινήσει τότε η λεγόμενη δεύτερη άνθηση της «Αλεξάνδρειας των Ελλήνων» και γενικότερα των ελληνικών κοινοτήτων στην Αίγυπτο.

Τ. Κατσιμάρδος

http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/otan_oi_ellines_prosfyges_ebriskan_katafygio_sti_syria-64180530/

http://www.kathimerini.gr/835391/article/epikairothta/ellada/otan-oi-ellhnes-efeygan-gia-syria-ws-prosfyges

Όταν οι Έλληνες έφευγαν για Συρία ως πρόσφυγες

Ήταν πέντε χρόνων ο Γιώργος Τακτικός, όταν μια νύχτα οι γονείς του τον επιβίβασαν στα παράλια της Χίου σε μια βάρκα για να καταλήξουν όλοι μαζί πρόσφυγες στην έρημο του Σινά...

Σήμερα, στα 78 του παρακολουθεί την ιστορία να γράφεται αντιστρόφως. Με πόνο ψυχής βλέπει τα καραβάνια των κατατρεγμένων από τη Μέση Ανατολή να αποβιβάζονται στα παραλία των νησιών και ο νους του πάει πίσω, στο δικό του μακρύ και δύσκολο ταξίδι προς το άγνωστο. Ο κ. Τακτικός, από το χωριό Κουρούνια της Χίου, ήταν ένας από τις 30.000 και πλέον Ελλήνων από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου που στην Κατοχή έφυγαν, άλλοι πρόσφυγες στη Συρία ενώ άλλοι έφτασαν μέχρι και τη νότια Αφρική, για να γλιτώσουν από την πείνα και τον πόλεμο. Όπως και τώρα, έτσι και τότε: βάρκες, πνιγμοί στη θάλασσα, βαγόνια τρένων ασφυκτικά γεμάτα, καταυλισμοί, στερήσεις. Μόνο η κατεύθυνση της διαδρομής άλλαξε. Τότε οι ανθρώπινες ροές κατευθύνονταν από την Ελλάδα προς τη Συρία, τώρα κινούνται από εκεί προς τα εδώ. «Η πείνα και ο φόβος δεν παλεύονται, ο πόνος του πρόσφυγα είναι μεγάλος», λέει καθώς ξεδιπλώνει στην «Κ» τις δικές του αναμνήσεις από την «οδύσσεια» των ξεριζωμένων Ελλήνων της εποχής εκείνης.

Φθινόπωρο του 1942. Η Ελλάδα έχει υποδουλωθεί απ’ άκρη σ’ άκρη, η πείνα θερίζει τα μεγάλα αστικά κέντρα και στα νησιά τα πράγματα κάνει ακόμα χειρότερα ο ναυτικός αποκλεισμός στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο γενικότερα από το βρετανικό ναυτικό.

Η φυγή καθίσταται μονόδρομος για όσους μπορούσαν και για τους κατοίκους των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (Σάμος, Ικαρία, Χίος, Λέσβος, Λήμνος κ.ά.) ήταν πιο εύκολη, λόγω της γειτνίασης με τα παράλια της Τουρκίας.

«Ήμουν πέντε χρόνων. Υπήρχε μεγάλη φτώχεια και πείνα στο νησί. Ηταν Νοέμβριος του 1942 και τα πράγματα χειροτέρευαν. Ο πατέρας αποφάσισε να φύγουμε για να σωθούμε. Κλέψαμε μαζί με άλλους δύο νεαρούς μια βάρκα που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί και μια νύχτα η οικογένειά μου, πατέρας, μητέρα και η μικρότερη αδελφή μου, μαζί με άλλες δύο οικογένειες συγχωριανών περάσαμε με δυσκολία απέναντι στο Τσεσμέ. Στην ακτή που βγήκαμε, μας μάζεψε ένας ορθόδοξος ιερέας, ο παπα-Ξενάκης, που συγκέντρωνε τους πρόσφυγες και τους πήγαινε σ’ ένα άσυλο όπου τους φρόντιζαν ανθρωπιστικές οργανώσεις. Πρώτα ο ιερέας έκανε κομμάτια τη βάρκα για να μην τη βρει η τουρκική ακτοφυλακή και μας στείλουν πίσω με το ίδιο σκάφος...».

Έπειτα από παραμονή τριών μηνών στο Τσεσμέ και τη Σμύρνη, με ευθύνη του Γενικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, μεταφέρθηκαν –αυτό γινόταν με όλους του πρόσφυγες που αποβιβάζονταν από την Ελλάδα στην Τουρκία– στο ισοπεδωμένο σήμερα Χαλέπι της Συρίας, απ’ όπου γινόταν η διασπορά προς την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, τη χερσόνησο Σινά, αλλά και χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αφρικής.

«Μείναμε στο Χαλέπι εννέα μήνες σε καταυλισμούς και εκεί πήγα πρώτη φορά στο σχολείο. Τρώγαμε καλά, μας φρόντιζαν οι Βρετανοί. Μετά μας μετέφεραν μέσω Σουέζ στην έρημο του Σινά. Εκεί ήταν τέσσερις καταυλισμοί με Έλληνες πρόσφυγες από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Μείναμε σε καλές συνθήκες διαβίωσης ενάμιση χρόνο και επιστρέψαμε όταν τελείωσε ο πόλεμος...».

Τη ίδια, περίπου, διαδρομή ακολούθησε και η 84χρονη σήμερα Δέσποινα Σιταρά από το χωριό Καλλιμασιά της Χίου. Μόνο που εκείνη και η οικογένειά της, όπως αφηγείται στην «Κ», από το Χαλέπι πήγαν στον Λίβανο και στην Αίγυπτο και όταν ο Ρόμελ πλησίαζε στο Κάιρο τους φόρτωσαν, 1.200 άτομα, σε πλοίο και μέσω του Αντεν έφτασαν στο Βελγικό Κογκό, απ’ όπου επέστρεψαν μετά τον πόλεμο. Χαλέπι, Λωρίδα της Γαζας, Σινά, αλλά και Αφρική, ήταν οι βασικοί προορισμοί των Ελλήνων προσφύγων τότε, ενώ ένας σημαντικός αριθμός εγκαταστάθηκε στην Κύπρο. Αλλά δεν ήταν μόνο Έλληνες στην Κατοχή που από το Αιγαίο έφθαναν στη Μέση Ανατολή για να σωθούν. Πολωνοί, Σέρβοι και πολλοί Εβραίοι της Ευρώπης διέσχιζαν τον «ελληνικό άξονα», προς τη σωτηρία. «Προσπαθούμε να βοηθήσουμε όσο μπορούμε αυτούς τους δυστυχισμένους ανθρώπους, τους νιώθουμε και τους πονάμε», τονίζουν στην «Κ» η Δέσποινα Σιταρά και ο Γιώργος Τακτικός. «Εκ πείρας», όπως λένε...

Χάικε Χένσελ - Είμαστε όλοι Έλληνες

Για την ενίσχυση του αγώνα των Χαλυβουργών

Η Λαϊκή  Επιτροπή Αγώνα Ραφήνας — Πικερμίου προσκαλεί στην θεατρική παράσταση του Δημοτικού Θεάτρου Δήμου Μαραθώνα 

 «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ» σε σκηνοθεσία  Νίκου  Γκεσούλη

(Άσμα  ασμάτων. Ύμνος στον έρωτα. Αποδίδεται στον βασιλιά  Σολομώντα, χωρίς ωστόσο να είναι βέβαιο ότι το έγραψε ο ίδιος)

Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2012 Κινηματογράφος Ραφήνας «Πανόραμα» ώρα έναρξης: 19:00

Τα έσοδα της Παράστασης θα διατεθούν  για την ενίσχυση  του  αγώνα των Χαλυβουργών