Σκοτώνουν τους δημιουργούς όταν γεράσουν

Συντάκτης: 

Περικλής Κοροβέσης

Αν και αυτή η στήλη ασχολείται κατά κανόνα με θέματα που θεωρητικά ενδιαφέρουν όλη την κοινωνία (αυταπάτη βέβαια), σήμερα θα κάνουμε μια εξαίρεση για να καταθέσω μια προσωπική μαρτυρία για έναν σημαντικό συγγραφέα, που κάποτε μεσουρανούσε και που πέθανε σε απόλυτη φτώχεια, σε ένα άθλιο συνοικιακό νοσοκομείο, όπου κανείς δεν του έδινε σημασία.

Οπου φτωχός κι η μοίρα του. Γεννήθηκε στη φτώχεια. Μια εποχή έβγαλε πολλά λεφτά -για τα μέτρα του εννοείται- και ξαναγύρισε στα γεράματα στην παιδική του ηλικία.

Τότε που κοιμόταν πάνω σε ένα τραπέζι μαζί με τον συνομήλικο φίλο του, Ευθύμη Παπαδημητρίου, τον γνωστό καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και από τους θεμελιωτές της οικολογίας στην Ελλάδα. Μακαρίτης κι αυτός τώρα.

Μεγάλωσαν στην ίδια αυλή και το τραπέζι ήταν καλό κρεβάτι για τα δύο αγόρια, που προστατεύονταν από τέσσερις καρέκλες για να μην πέσουν και σκάσουν τα παιδιά στο πάτωμα. Μιλάω για τον Γιώργο Σκούρτη, που θάφτηκε την Τετάρτη που μας πέρασε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, δημοσία δαπάνη.

Και εδώ βλέπουμε την κυνικότητα της εξουσίας. Το κράτος τού έδωσε μια γλίσχρα σύνταξη, την ονόμασε τιμητική και τον καταδίκασε σχεδόν στην ασιτία, μαζί βέβαια με δεκάδες άλλους δημιουργούς που είχαν προσφέρει πολλά στον νεοελληνικό πολιτισμό. Και μετά ζητάει εύσημα για τη δωρεάν κηδεία.

Το όνομα Σκούρτης το άκουσα για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1969 από τον κοινό μας φίλο Ευθύμη Παπαδημητρίου. Ηταν ένα όνομα και μια διεύθυνση στο Παρίσι. Ηταν τη μέρα που έφευγα παράνομα από την Ελλάδα για να καταθέσω στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Στην ουσία ένα ταξίδι στο άγνωστο και πέρα από το σημείο επιστροφής. Και μια διεύθυνση στο εξωτερικό ήταν πολύτιμο στήριγμα. Να έχεις κάπου να πας και να μην κοιμάσαι στον σιδηροδρομικό σταθμό όπου καταλήγει το τρένο σου.

Οταν πήγα στο σπίτι του, μαζί με τους παλιούς συγκρατούμενούς μου, Αριστείδη Μπαλτά και Πλάτωνα Ανδρεάδη, ήταν ένα δωμάτιο όπου δέσποζε ένα διπλό κρεβάτι και δεν είχες πού να καθίσεις. Ο μικρός τότε γιος του, προϊόν ενός συγκλονιστικού έρωτα με την Αγγελική Ελευθερίου, αδελφή του Μάνου Ελευθερίου -ο οποίος πίστευε πως εκείνη ήταν καλύτερη ποιήτρια από τον ίδιο-, ο μικρός Σπύρος, λοιπόν, κοιμόταν στο κάτω συρτάρι μιας παλιάς και ετοιμόρροπης σιφονιέρας.

Η υποδοχή ήταν ένθερμη, ήπιαμε τα κρασιά μας, από φαγητό δεν υπήρχαν και πολλά, και όταν εξοικειωθήκαμε, ρώτησα πού θα με έβαζε να κοιμηθώ, αφού ήταν το αποκούμπι μου στην Ευρώπη. «Θα κοιμηθείς όπου έχουν κοιμηθεί και οι άλλοι» είπε και μου έδειξε μια στενή λωρίδα πατώματος μεταξύ τοίχου και κρεβατιού.

Η γενναιοδωρία του δεν έγινε ποτέ γνωστή και κράτησε μια ολόκληρη ζωή. Πολλοί είχαν ευεργετηθεί. Αλλά τον ξέχασαν όταν πέρασε η δόξα του. Επικράτησαν η ξεροκεφαλιά του, ο εγωκεντρισμός του και ο εριστικός χαρακτήρας του.

Ξέρω κάποιους σκηνοθέτες που ανέβασαν έργα του και που δεν ήθελαν να τον ξαναδούν. Καυγάδιζε ακόμα και με τους πιο κολλητούς του (Ευθυμιάδη και Τσικληρόπουλο π.χ.). Και εκεί που χώριζαν σαν εχθροί, την άλλη μέρα βρίσκονταν δίπλα δίπλα στην ίδια μπάρα.

(Και εδώ μια παρένθεση: Το θεατρικό μου έργο «Tango Bar» οφείλεται σε έναν έντονο καυγά του Σκούρτη με τον Ευθυμιάδη στο Dada Bar όπου σχεδόν ήρθαν στα χέρια. Πήγα να τους χωρίσω και οι δυο τους τα έβαλαν μαζί μου. Ο μπάρμαν, νηφάλιος, χαμογελούσε σαν να μην έτρεχε τίποτα. «Μην ταράζεσαι» μου είπε. «Είναι θέατρο που συχνά το παίζουν εδώ»).

Ο Σκούρτης, όσο αντιπαθητικός κι αν γινόταν με το αγύριστο κεφάλι που είχε, τόσο αξιαγάπητος ήταν στις γυναίκες, που κυριολεκτικά έκαναν ουρά. Του είχα προτείνει, κάνοντας πλάκα, να πάρει ένα μηχάνημα, σαν κι αυτό που έχουν οι τράπεζες και δίνουν αριθμό προτεραιότητας. «Θα τις χάσω όλες έτσι. Αυτές είναι αναρχικές.

Αμα τους βάλεις τάξη, θα εξαφανιστούν». Και σε μια νηφάλια κουβέντα που είχαμε για τις γυναίκες (ο Παπαδημητρίου, ο Σκούρτης κι εγώ) καταλήξαμε ομόφωνα στο συμπέρασμα πως αν δεν είχαν απελευθερωθεί, εμείς ακόμα θα γυρίζαμε στα μπουρδέλα, συνηθισμένη διαδρομή για τη γενιά μας.

Σε τελική ανάλυση είναι οι γυναίκες που διαλέγουν και οι άντρες κατά κανόνα υποκύπτουν. Εντούτοις, μια γυναίκα στάθηκε δίπλα του πιστή. Η Ελένη Τσέλη, που του έκλεισε τα μάτια στο νεκροκρέβατο.

Οταν τη γνώρισα ήταν σχεδόν παιδούλα και ο Σκούρτης αρκετά μεγαλύτερός της. Ενα μάθημα: Να αγαπάμε τον άλλον γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτό που φανταζόμαστε. Στην ουσία κανείς δεν έχει το δικαίωμα να διορθώνει κανέναν. Και εδώ ελλοχεύει η καταπίεση του ζευγαριού.

Λίγο πριν πεθάνει, ο Σκούρτης φώναξε τους φίλους και τις φίλες που του είχαν απομείνει για να μας διαβάσει ένα από τα τελευταία θεατρικά του (την περίοδο που ήταν ξεχασμένος έγραψε καμιά εικοσαριά θεατρικά έργα). Μας είπε πως είχε γράψει μια τριλογία («Από εδώ... εκεί», «Η συνουσία στην εξουσία» και «Σκοτώνοντας τον θάνατο») και τηλεφώνησε στις εκδόσεις «Ψυχογιός». Του είπαν να στείλει πρώτα ένα βιογραφικό σημείωμα.

Ούτε το χειρόγραφο δεν ήθελαν να διαβάσουν. Ευτυχώς αυτό το έργο βρίσκεται στο τυπογραφείο και θα βγει από τις εκδόσεις Opportuna της Πάτρας. Κατηγόρησαν τον Σκούρτη για την άσωτη ζωή που έκανε. Αλλά ποτέ δεν διερωτήθηκαν αν η ζωή του ήταν μέσα στο έργο του. Ηταν διαφορετικός. Και αυτό ήταν η αιτία του αποκλεισμού του. Η κοινωνία νιώθει ασφάλεια όταν καλλιεργεί την ασημαντότητά της. Και ο Σκούρτης ήταν σημαντικός. Γι’ αυτό εξοβελιστέος.

https://www.efsyn.gr/arthro/skotonoyn-toys-dimioyrgoys-otan-gerasoyn

Μία βροχή (δεν) σώζει τον «Παράδεισο»

Συντάκτης: 

Γιώργος Τσιάρας

Τη νύχτα της Τρίτης, μια δυνατή καταιγίδα έσβησε επιτέλους το πύρινο μέτωπο που επί δώδεκα ολόκληρες μέρες κατάκαιγε την μικρή πόλη Πάρανταϊζ της Καλιφόρνιας. Οταν ξημέρωσε, και οι λιγοστοί επιζήσαντες κάτοικοι που δεν εγκατέλειψαν πανικόβλητοι την περιοχή βγήκαν από τα μισοκαμένα σπίτια τους, η εικόνα που αντίκρισαν δεν περιγράφεται με λέξεις.

Τα νούμερα ζαλίζουν: 83 νεκροί, πάνω από 560 αγνοούμενοι, 13.630 καμένες κατοικίες, δεκάδες χιλιάδες άστεγοι στοιβαγμένοι σε πρόχειρες τεντουπόλεις. Αλλά κι αυτοί οι αριθμοί είναι ελλιπείς: εκατοντάδες εθελοντές ψάχνουν ακόμη πυρετωδώς στα αποκαΐδια, αλλά θα χρειαστούν ακόμη πολλές ημέρες, ίσως και εβδομάδες, για να ερευνήσουν ολόκληρη την πόλη των 26.000 κατοίκων και τα περίχωρά της. Ολόκληρες γειτονιές παραμένουν έως σήμερα απάτητες από τους διασώστες.

Ετσι κι αλλιώς, όμως, μιλάμε για μια από τις φονικότερες, καταστροφικότερες πυρκαγιές στην ιστορία μιας πολιτείας που καίγεται κάθε χρόνο, σχεδόν εθιμοτυπικά, απ’ άκρου σε άκρο – χειρότερη και από την τρομερή φωτιά του καλοκαιριού στο Μεντοτσίνο και το Ρέντιγκ.

Και τώρα, με τις βροχές, ένας νέος εφιάλτης γεννιέται, καθώς τα νερά κατεβάζουν τα μπάζα από τις απανθρακωμένες λοφοπλαγιές της Σιέρα Νεβάδα και τα ανακατεύουν με την τοξική, γεμάτη διοξίνες και βαρέα μέταλλα, στάχτη από τα καμένα κτίρια και οχήματα, μολύνοντας τον υδροφόρο ορίζοντα.

Αλλωστε, η καταστροφή από τις φωτιές δεν τελειώνει με το σβήσιμό τους – από οικολογική άποψη, μια φωτιά τέτοιας έκτασης συνεχίζει να σκοτώνει ανθρώπους και οικοσυστήματα για χρόνια, ακόμη και δεκαετίες. Πόσο μάλλον που ο τοξικός καπνός από τη συγκεκριμένη πυρκαγιά έφτασε ώς την ανατολική ακτή των ΗΠΑ, χρωματίζοντας μ’ ένα άρρωστο ροζ φως τα ηλιοβασιλέματα στη χιονισμένη Νέα Υόρκη.

Στον «Παράδεισο» δεν ζούσαν πολλοί πλούσιοι άνθρωποι – με βάση τα στοιχεία, ήταν μια αγροτική περιοχή με χαμηλά εισοδήματα (20.000 δολάρια τον χρόνο, κάτω από τον καλιφορνέζικο μέσο όρο) και υψηλό μέσο όρο ηλικίας (50 χρόνια), ξεχασμένη από το κράτος.

Σε αντίθεση με το Μαλιμπού, όπου οι ζάπλουτοι κάτοικοι σαν την Κίμ Καρντάσιαν πλήρωσαν από τη τσέπη τους ιδιωτικές εταιρείες πυρόσβεσης για να σώσουν τις χλιδάτες επαύλεις τους –ιδιωτικές εταιρείες- εργολάβους, που συχνά «προσλαμβάνουν» φυλακισμένους με δυο-τρία δολάρια την ώρα για να σκάβουν αντιπυρικές ζώνες γύρω από τις βιλάρες– το Πάρανταϊζ αφέθηκε στη μοίρα του.

Πώς ξεκίνησε όμως (και) αυτή η λαίλαπα, που βαφτίστηκε Camp Fire; Οσο κι αν ισχύει, ως γενική παραδοχή, η σύνδεση της αύξησης των πυρκαγιών με την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση, που μετατρέπει τους δρυμούς σε πυριτιδαποθήκες, στην πραγματικότητα και αυτή η φωτιά ξέσπασε ως αποτέλεσμα της καπιταλιστικής απληστίας των μεγάλων εταιρειών – στην περίπτωσή μας, της γιγαντιαίας ιδιωτικής εταιρείας ηλεκτροδότησης PG&E, που εδώ και χρόνια περικόπτει συστηματικά τις δαπάνες για ειδικευμένο προσωπικό και για ανανέωση και συντήρηση του απαρχαιωμένου δικτύου της.

Επίσημο πόρισμα δεν υπάρχει ακόμη, αλλά όλες οι ενδείξεις και μαρτυρίες συγκλίνουν πως ο όλεθρος ξεκίνησε στις 8 Νοεμβρίου με την πτώση ενός ξύλινου πυλώνα κοντά στο φράγμα Πόε, λίγα χιλιόμετρα έξω από τον «Παράδεισο».

Εδώ και πολλά χρόνια, η ισχυρή οικολογική κοινότητα της προοδευτικής και προηγμένης, υποτίθεται, Καλιφόρνιας καταγγέλλει την PG&E και τις άλλες μεγάλες εταιρείες «κοινής ωφέλειας» για την αδιαφορία που δείχνουν απέναντι στον συγκεκριμένο κίνδυνο. Για την ακρίβεια, πριν από 16 ολόκληρα χρόνια –το 2002– το Πάρανταϊζ σώθηκε από θαύμα, όταν και πάλι ξέσπασε φωτιά μετά την κατάρρευση πέντε πυλώνων στην ίδια περιοχή. Αλλά τίποτε δεν άλλαξε...

Η τεχνολογία υπάρχει, η βούληση λείπει: λίγα εκατομμύρια δολάρια, μια χούφτα ψίχουλα σε σχέση με τα δισεκατομμύρια του τζίρου αυτών των γιγάντων, θα ήταν αρκετά για να αντικατασταθεί το υπάρχον δίκτυο με υπόγεια καλώδια, και να τοποθετηθεί ένα απλό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.

Αντί γι’ αυτό, εκατοντάδες άνθρωποι παγιδεύτηκαν και κάηκαν ζωντανοί μέσα στα σπίτια τους ή παγιδευμένοι μέσα στα αυτοκίνητά τους, όπως ακριβώς συνέβη πριν από τρεις μήνες στο Μάτι ή πέρσι στην Πορτογαλία...

Τρεις κολοσσοί, οι Pacific Gas and Electric (PG&E), Southern California Edison (SCE) και San Diego Gas and Electric (SDG&E) μοιράζονται την ηλεκτροδότηση της πλουσιότερης αμερικανικής πολιτείας – που, αν ήταν κράτος, θα είχε την όγδοη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.

Η τριάδα αυτή έχει ήδη κριθεί ένοχη για το ξέσπασμα 2.000 πυρκαγιών στην Καλιφόρνια μέσα στην τετραετία 2014-17, εκ των οποίων τα τρία τέταρτα «χρεώνονται» στην PG&E.

Με βάση τα επίσημα πορίσματα των αρχών, τουλάχιστον έντεκα μεγάλες πυρκαγιές του 2017 αποδίδονται σε «εγκληματική αμέλεια» της PG&E, και η εταιρεία αντιμετωπίζει συνολικά αξιώσεις ύψους...17 δισεκατομμυρίων δολαρίων, χωρίς να υπολογίζονται οι τεράστιες φετινές καταστροφές.

Τώρα, οι συγγενείς των θυμάτων ετοιμάζουν μαζικές αγωγές κατά των εταιρειών – αλλά λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο: οι (λέμε τώρα) Δημοκρατικοί που κυβερνούν την Καλιφόρνια, θορυβημένοι από το πιθανό ύψος των αποζημιώσεων και την πιθανότητα να χρεοκοπήσουν εξαιτίας τους οι προεκλογικοί σπόνσορές τους, φρόντισαν ήδη από τον Σεπτέμβριο να περάσουν νόμο που προστατεύει τις εταιρείες κοινής ωφέλειας από τις ευθύνες τους, σε περίπτωση που αποδειχθεί ότι ευθύνονται για τις πυρκαγιές!

Οι αποζημιώσεις, λέει ο νέος νόμος που φέρει την υπογραφή του κυβερνήτη Τζέρι Μπράουν, θα περιορίζονται σε επίπεδο που «δεν θα θέτει σε κίνδυνο την οικονομική σταθερότητα» των ένοχων μεγαθήριων...

Οσο για τον... Μεγάλο Ξενοδόχο, τον Τραμπ και την ομοσπονδιακή κυβέρνησή του, αυτός μάλλον ονειρεύεται ήδη τα πολυτελή «ριζόρτ» και τα γήπεδα γκολφ που θα ξεφυτρώσουν σε λίγα χρόνια στα καμένα: η προεδράρα με το πορτοκαλί μαλλί επισκέφτηκε πριν από λίγες μέρες «στα πεταχτά» το Πάρανταϊζ –μόνο για τις κάμερες– με ελικόπτερο φυσικά και αποφεύγοντας όπως ο διάολος το λιβάνι να πλησιάσει τα αντίσκηνα στους καταυλισμούς των απελπισμένων αστέγων, όπου ήδη έχει ξεσπάσει επιδημία από την κακή υγιεινή και την έλλειψη προσωπικού και υποδομών.

Και την περασμένη Κυριακή, ο υπουργός Εσωτερικών Ράιαν Ζίνκε το... τερμάτισε, καταγγέλλοντας πως για τις φωτιές ευθύνονται οι... «τρομοκράτες οικολόγοι» («environmental radicals», ήταν η φράση που διάλεξε) που εμποδίζουν τη σωστή διαχείριση των δασών από τις «καλές» εταιρείες!

https://www.efsyn.gr/arthro/mia-vrohi-den-sozei-ton-paradeiso

Η ηθική είναι σαν τον Θεό

Συντάκτης: Χρήστος Σκυλλάκος* 

Οταν έκανα το «Love», ήθελα να κάνω μια πολύ τρυφερή ταινία, μια συναισθηματική ταινία, αλλά οι αντιδράσεις του κόσμου ήταν πολύ ηλίθιες. «Γιατί έδειξες αυτό;», «γιατί έδειξες το άλλο;». Είχα να κάνω με πάρα πολλή ηλιθιότητα. Εχουν σοβαρό πρόβλημα όσοι σοκάρονται με τέτοιες εικόνες. Οταν κάνω ντους, δεν βλέπω καμιά διαφορά ανάμεσα στα μέλη του σώματός μου. Ανάμεσα στα γεννητικά μου όργανα και στο χέρι ή το κεφάλι μου. Ολα είναι μέρος του. Οι δυτικές χώρες, όμως, γίνονται όλο και πιο συντηρητικές σε σχέση με το γυμνό σώμα. Από την άλλη, στις αμερικανικές ταινίες βλέπουμε κλοπές, ληστείες. Μαθαίνουμε πώς να ληστεύουμε μια τράπεζα. Ο κόσμος στις ΗΠΑ ρωτάει συνέχεια: «πόσο φόρο πληρώνεις;», «πόσα λεφτά βγάζεις;». Από την άλλη, στο «Climax» δεν δείχνω καθόλου σεξ. Οταν το παρακάνεις με το ποτό, είναι το τελευταίο που σκέφτεσαι. Κάπως έτσι συνάντησα τον Γκασπάρ Νοέ, που ήταν καλεσμένος στο 29ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Στοκχόλμης (7-18 Νοέμβρη) για μια ειδική προβολή της τελευταίας του ταινίας «Climax», ταινία που έχει ήδη προβληθεί στη χώρα μας. Το «Climax» συνεχίζει στην παράδοση των πειραματισμών του με την κινηματογραφική εικόνα, δίχως όμως να γίνεται εμπόδιο στο περιεχόμενο. Προβληματικές πάνω στην ηθική του σύγχρονου δυτικού κόσμου μπαίνουν στο μικροσκόπιο μέσα στο κινηματογραφικά πάντα ενδιαφέρον και σκληρό σύμπαν του. Προκλητικός ή διανοητικός -σημασία πολλή δεν έχει-, ο Αργεντινός που ζει στη Γαλλία κινηματογραφιστής τού «Μη αναστρέψιμος» είναι σίγουρα μια σημαντική παρουσία στον καλλιτεχνικό χώρο. Και πράγματι κάτι έχει να πει για τον εαυτό του, την τέχνη ή και πέρα από αυτήν.

 Σύγχρονο σινεμά 

Ολες οι σημερινές ταινίες έχουν τη λογική της τηλεόρασης. Εναν χαρακτήρα, για παράδειγμα, τον δείχνει η κάμερα όσο τα χείλη του κουνιούνται, όσο μιλάει. Οταν τελειώνει τα λόγια του, όμως, σταματάει να έχει οποιοδήποτε ενδιαφέρον. Κόβεται απότομα το πλάνο και πάμε στο επόμενο πλάνο και τον επόμενο χαρακτήρα και πάλι από την αρχή. Ετσι η πλειονότητα των ταινιών τελικά που βλέπουμε είναι τόσο τεχνητές, τόσο συμβατικές. Η ζωή του ανθρώπου όμως, το πώς την αντιλαμβανόμαστε δηλαδή στη συνέχειά της, είναι σαν ένα τεράστιο μονοπλάνο με κάποια γρήγορα cut, σαν το ανοιγοκλείσιμο του ματιού.

 Αισθητικές εμμονές 

Από τη γαλλική Νουβέλ Βαγκ βλέπω ξανά και ξανά ίσως τις ταινίες δύο σκηνοθετών. Του Γκοντάρ, που του έχω τεράστιο θαυμασμό για όσα επινόησε στη γλώσσα του κινηματογράφου, και του Αλέν Ρενέ. Εμμονή έχω κυρίως με τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Μπορώ και βλέπω συνέχεια ταινίες αυτού του κινήματος. Και με τον Ντράγιερ. Επίσης, παρακολουθώ συνέχεια την «Οδύσσεια του Διαστήματος» και τον «Ανδαλουσιανό Σκύλο». Αυτόν τον έχω δει 60 φορές στη σειρά. Υπάρχουν σκηνές στις ταινίες μου που όντως έχουν επηρεαστεί από ταινίες τριάντα χρόνων πριν. Για παράδειγμα, οι διάλογοι στο «Climax» είναι αναφορά στο στιλ διαλόγων που χρησιμοποιούσε ο Φασμπίντερ. Ο χορός επηρεάστηκε από το «Obsession» του Ζουλάφσκι και ο χώρος που διαδραματίζεται η ταινία θυμίζει ίσως το «Suspiria». 

 Πειραματισμοί 

Δεν έχω επινοήσει τίποτα. Ισως στη νέα ταινία ο τρόπος όπως έβαλα τον χορό να είναι κάτι το καινούργιο. Μου φάνηκε πολύ κινηματογραφικός. Δεν είναι το ίδιο να βάλεις κάποιον να κολυμπάει. 'Η σκέψου πόσο εντυπωσιακό είναι αυτό που κάνουν οι χάκερ, αλλά, αν κάνεις μια ταινία για αυτούς, θα είναι απίστευτα βαρετή. 'Η είναι επίσης εντυπωσιακό κάποιος που βλέπει πολλά και περίεργα όνειρα. Αλλά αυτό δεν μπορεί να κινηματογραφηθεί. Εννοώ όσο εμείς το βλέπουμε απ’ έξω, σαν τρίτοι. Αλλο να ήμασταν στο μυαλό του, αλλά δεν είμαστε. Κάποια πράγματα είναι για κινηματογράφηση και κάποια άλλα όχι.

 Ηθική ή ο σώζων εαυτόν σωθήτω; 

Τη συνάντησες ποτέ; Συνάντησες ποτέ την ηθική; Είναι σαν τον θεό. Ποιος μπορεί να αποδείξει ότι υπάρχει; (γέλια). Οταν είσαι παιδί, νομίζεις πως είσαι το κέντρο του κόσμου. Μεγαλώνοντας, καταλαβαίνεις πως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Κάπως έτσι θες να γνωριστείς με άλλους ανθρώπους, για να αποκτήσεις πρόσθετη δύναμη και να μπορείς να συνεχίσεις. Νιώθεις τότε πως είσαι μέρος κάτι μεγαλύτερου. Και αυτή είναι η εμπειρία σου στη ζωή. Ισως όμως μετά την πρώτη σου ερωτική αποτυχία σκέφτεσαι πως γεννήθηκες μόνος, πως θα ζήσεις μόνος και πως θα πεθάνεις μόνος. Πως τίποτα δεν είναι παντοτινό. Κοίτα, μπορείς να πετύχεις σαν ζευγάρι, σαν οικογένεια, σαν έθνος, αλλά τελικά η έννοια της ηθικής είναι ένα συμβόλαιο, μια συμφωνία για αμοιβαία επιβίωση, για αμοιβαία καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης του καθενός.

 Ρατσισμός 

Οταν οι άνθρωποι μισούν ο ένας τον άλλον, τότε γίνονται επιθετικοί, σκληροί και η ομάδα διαλύεται σε κομμάτια. Αρχίζει, λοιπόν, ο καθένας να επιδεικνύει τι τον διαφοροποιεί από τον άλλον. Και έτσι πολλές φορές δίχως λόγο και με πολύ σκληρό τρόπο, σαν να μην υπάρχει αύριο, οι άνθρωποι μπορούν να προσβάλουν τον άλλον. Αλλά υπάρχει αύριο. Και ας ξεχνάμε το τι είπαμε. Και ας κάνουμε πως συνεχίζουμε. Και ας λέμε «έχασα τον έλεγχο». Οταν οι άνθρωποι γίνονται σκληροί, θα βρουν οτιδήποτε στον άλλο για να τον προσβάλλουν. Την ηλικία, τη φυλή, τη θρησκεία, μέχρι και το πάχος. 

 «Ελευθερία», «Ισότητα», «Αδελφοσύνη» και γαλλική σημαία 

Θα μπορούσε στην ταινία να είναι και η γερμανική σημαία, αν τα γυρίσματα ήταν στη Γερμανία. Αλλά κοίταξε να δεις, υπάρχουν πολλά ψέματα στη ζωή, που συνηθίζουμε να λέμε. Για παράδειγμα, λέμε πως τα παιδιά είναι αθώα. Οχι! Είναι αμαθή. Δεν είναι περισσότερο αθώα από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Οι έννοιες λοιπόν αυτές, ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη μπορεί να μοιάζουν ωραίες πάνω σε μια σημαία -και όντως μου αρέσει να ζω και να εργάζομαι στη Γαλλία, γιατί υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες από άλλες χώρες-, αλλά μάλλον αυτές οι έννοιες υπάρχουν σαν σκοπός, σαν πρόθεση. Η ταινία, λοιπόν, μιλάει για μια ομάδα. Και για μένα μια ομάδα αντιπροσωπεύει ένα έθνος. Μια οποιαδήποτε ομάδα μπορεί να διαλυθεί και να αρχίσει να μισεί ο ένας τον άλλον. Αλλωστε, είναι γνωστό πως θέλει περισσότερο χρόνο να δημιουργήσεις κάτι, από το να καταστρέψεις κάτι. 

 Πολιτική ορθότητα

Υπάρχει κάτι ψεύτικο, κάτι τεχνητό σε αυτή την έννοια. Δεν μου αρέσει καν να τη χρησιμοποιώ. Οπως βλέπω εγώ τον εαυτό μου, όμως, όντως δεν είμαι «πολιτικά ορθός», αλλά είμαι πολιτικά κανονικός. Εφόσον «πολιτική ορθότητα» είναι το να μην κάνουμε θόρυβο. Πιστεύω πως η ιδέα αυτή έρχεται από τις ΗΠΑ, μια χώρα που δημιουργήθηκε από τόσες πολλές διαφορετικές κοινότητες. Που κάθε κοινότητα φοβάται την άλλη. Που ο ένας θέλει να κλείσει το στόμα του άλλου. Πάντως αν μέσα στα χρόνια ο άνθρωπος συνηθίζει να μη λέει το ένα, να μην λέει το άλλο, τότε σιγά σιγά αρχίζει και απολαμβάνει αυτό που δεν είναι σωστό. Οι άνθρωποι προτιμούν τα τέρατα από τους ήρωες στις ταινίες. Τον κακό χαρακτήρα από τον καλό, όπως έλεγε ο Ουέλς. Αυτά τα αστεία τέρατα, που όμως τελικά δεν είναι και τόσο αστεία. Να γιατί τώρα ο κόσμος ψηφίζει τον Τραμπ. Εναν σφαγέα. 

 *Κριτική επιτροπή FIPRESCI στο 29ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Στοκχόλμης. Μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI)

http://www.efsyn.gr/arthro/i-ithiki-einai-san-ton-theo