Ενα επίκαιρο βιβλίο που χάθηκε το 1926

 Γιάννης Σιώτος*

Στις 19 Μαρτίου 2015, η «Le Monde» δημοσίευσε ένα άρθρο της Virginia Bart, με τίτλο η «Ιστορία ενός βιβλίου». Το άρθρο επικεντρωνόταν σε ένα «Χαμένο» βιβλίο που κυκλοφόρησε στη Μεγάλη Βρετανία το 1918 και εξαφανίστηκε το 1926, που αφορούσε την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα, που έγινε από τους Γερμανούς στη γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική, τη σημερινή Ναμίμπια.

Εναν χρόνο μετά, τον Ιούλιο του 2016, η γερμανική κυβέρνηση χαρακτηρίζει την εξόντωση των 90.000 Χερέρο και Νάμα Χερέρο και των Νάμα ως γενοκτονία. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, πραγματοποιείται σχετική έκθεση του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου του Βερολίνου.

Τον Μάιο 2021, η γερμανική κυβέρνηση της Μέρκελ αποδέχτηκε το αίτημα της Ναμίμπια για την πληρωμή αποζημιώσεων. Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μάας, ανακοίνωσε πως «ως μια χειρονομία αναγνώρισης για τα αμέτρητα δεινά που υπέστησαν τα θύματα», η Γερμανία «θα στηρίξει τη Ναμίμπια και τους απογόνους των θυμάτων με ένα ουσιώδες πρόγραμμα ύψους 1,1 δισ. ευρώ για την ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη». Το επινοητικό Βερολίνο που για χρόνια απέρριπτε το αίτημα αποζημιώσεων, επειδή θα δημιουργούσε ένα προηγούμενο για αξιώσεις άλλων χωρών, όπως για παράδειγμα της Ελλάδας, ανακάλυψε το «ταμείο» για να παρακάμψει τα «προηγούμενα».

Αν μελετήσει κανείς τη γερμανική δραστηριότητα στη Νοτιοδυτική Αφρική, θα διαπιστώσει ότι πολλά από αυτά που χαρακτηρίζονταν ως ναζιστικές «καινοτομίες» είχαν δοκιμαστεί σ' αυτήν τη γωνιά της Αφρικής από το 1884. Θα ανακαλύψει τον Χάινριχ Γκέρινγκ, πατέρα του Χέρμαν Γκέρινγκ, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης, όπως το περίφημο νησί του Καρχαρία (Shark Island), τη συστηματική εξόντωση ανθρώπων με την ασιτία και τη δίψα, τη συστηματική αρπαγή γης (από το 1882 η γερμανική κυβέρνηση έχει οικειοποιηθεί σχεδόν 46 εκατομμύρια εκτάρια), τα βασανιστήρια...

Θα βρει νόμους για τη φυλετική ανισότητα και την απαγόρευση των μικτών γάμων. Θα μάθει για τις ανθρωπολογικές θεωρίες που βασίζονταν σε φυλετικούς διαχωρισμούς και για τις ιατρικές μελέτες του Παθολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου που επιστήμονες ανέλαβαν να αποδείξουν την ιεραρχική διαφορά μεταξύ Ευρωπαίων και Αφρικανών, μελετώντας κρανία Nama και Herero. Συγκλονίζει η συστηματική καταναγκαστική εργασία.

Από το 1907, όλοι οι Αφρικανοί άνω των επτά ετών έπρεπε να φορούν αριθμημένα πάσο που συνδέονται με την καταναγκαστική εργασία. Οι Χερέρο δίδονταν ως εργάτες στους αποίκους. Οι κρατούμενοι στο νησί του Καρχαρία διατέθηκαν σε ιδιωτικές εταιρείες που είχαν αναλάβει την κατασκευή σιδηροδρόμων και του λιμανιού, καθώς και την ισοπέδωσή του με εκρηκτικά. Οι περισσότεροι πέθαναν από αρρώστιες, πείνα και κακουχία. Υπάρχουν έγγραφες αναφορές Γερμανού τεχνικού, που παραπονιόταν ότι από τους 1.600 εργάτες Nama είχαν απομείνει μόλις 30-40 διαθέσιμοι για εργασία. Υπολογίζεται ότι στο συγκεκριμένο στρατόπεδο καθημερινά καταγράφονταν 7 - 8 θάνατοι σκλάβων εργατών.

Αυτό όμως που είναι εξαιρετικά διδακτικό και επίκαιρο αφορά τον κυνισμό των υπερδυνάμεων της εποχής και την ευκολία με την οποία ευνουχίζουν την ιστορία, αποκρύπτοντας, διαστρεβλώνοντας και συσκοτίζοντας. Το «Χαμένο βιβλίο» στο οποίο αναφερόταν η Le Monde ήταν η «Εκθεση για τους ιθαγενείς της Νοτιοδυτικής Αφρικής και τη μεταχείρισή τους από τη Γερμανία», που συντάχθηκε από τον ταγματάρχη Thomas Leslie O'Reilly, στα τέλη του 1917. Μια έρευνα 212 σελίδων, που χωρίζεται σε δύο ενότητες: Η πρώτη είχε τίτλο «Natives and German Administration» και η δεύτερη «Natives and the Criminal Law». Περιέχει 47 μαρτυρίες, ιατρική έκθεση για τις γερμανικές μεθόδους τιμωρίας, έγγραφα, επιστολές διαμαρτυρίας και δικαστικούς φακέλους. Το βιβλίο παρουσιάστηκε στο βρετανικό Κοινοβούλιο τον Αύγουστο του 1918.

Το 1919, το Γερμανικό Αποικιακό Γραφείο δημοσίευσε επίσημη απάντηση, στην οποία υποστήριζε ότι «ένας αμόρφωτος μαύρος» δεν έχει ιδέα για τη διαφορά μεταξύ γεγονότος και φαντασίας, ακυρώνοντας τις μαρτυρίες του. Οι 51 μάρτυρες, κατά τους Γερμανούς, ήταν... φαντασιόπληκτοι.

Το 1926, η Μεγάλη Βρετανία και η Νότια Αφρική διέταξαν την «ολική καταστροφή» του βιβλίου, ως πράξη μεταπολεμικής συμφιλίωσης. Στην πραγματικότητα, η απόφαση αυτή συνδέεται με την εισδοχή της Γερμανίας στην Κοινωνία των Εθνών, που ολοκληρώθηκε την ίδια χρονιά.

Οι αλήθειες αυτές είναι εξαιρετικά επίκαιρες αλλά και χρήσιμες για όποιον θέλει να ανακαλύψει τον ρόλο και τα όρια της σκοπιμότητας στην πολιτική. Η ηθική, η αρετή, η δικαιοσύνη και όλα όσα επικαλούνται οι ηγεσίες για να αιτιολογήσουν τη δράση τους, είναι τόσο εύπλαστες και προσαρμοστικές όσο αυτές των πρωταγωνιστών της ιστορίας των Χερέρο και των Νάμα. Και αυτό ισχύει τόσο για τη διαχείριση των εσωτερικών προβλημάτων όσο και για τα ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα.

* δημοσιογράφος, συγγραφέας

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/332381_ena-epikairo-biblio-poy-hathike-1926