Η Δημοκρατία στη Δυτική Σκέψη
κορυφώθηκε σε μια σχέση εξάρτησης, έτσι όπως τη θεμελιώνει ο Εγελος στη
Φαινομενολογία του Πνεύματος (1807) στο κεφάλαιο IV,
στη διαλεκτική του Κυρίου και του Δούλου. Δηλαδή ότι η διαλεκτική σχέση μεταξύ
Κυρίου και Δούλου είναι αμετακίνητη στην ιστορία.
Πολύ μελάνι έπεσε από τότε για
τη σχέση μεταξύ Κυρίου και Δούλου ως σχέση εξαρτημένη και ανυπέρβλητη,
φθάνοντας έως και τα ψυχαναλυτικά κείμενα του Ζακ Λακάν που τη σχέση αυτή την
εντάσσει σε επίπεδο ιδεοληπτικής εμμονής (l’attitude
de l’obsessionnel),
ενός αδιέξοδου.
Μια ακόμη απόχρωση αυτής της
σχέσης Κυρίου – Δούλου μάς δίνει ο Ζιλ Ντελέζ στο έργο του Présentation
de Sacher-Masoch,
(1971), που ως πολιτικός και κοινωνικός ανατόμος μάς περιγράφει μια σχέση
οριακή και ταυτόχρονα «ευνουχιστική» που έγινε συνθήκη της ζωής μας.
Πολύ έξυπνα ο Ζιλ Ντελέζ βάζει
τα όριά μας στη σχέση μεταξύ μαζοχισμού και σαδισμού. Τι μας λέει λοιπόν: ο
σαδιστής έχει ανάγκη από θεσμούς (θα λέγαμε ότι εκεί βρίσκονται οι λαοί με
παράδοση στη συμμετοχική δημοκρατία) και αυτό γιατί ο σαδιστής σκέφτεται και
λειτουργεί με όρους θεσμοποιημένης κατοχής. Στην άλλη πλευρά βρίσκεται ο
μαζοχιστής, ο οποίος σκέφτεται και λειτουργεί με όρους συμβεβλημένης συμμαχίας
(Ιερά Συμμαχία, η συμμαχία του Αξονα, κ.λπ.).
Ο πλανήτης σήμερα απολιθώνεται
σ’ ένα μεγάλο στρατόπεδο που άλλοτε θα χαλαρώνει και άλλοτε θα αυστηροποιείται,
ανάλογα με τις προβλέψεις της τεχνοεπιστήμης. Και οι πολίτες του παγκόσμιου
στρατοπέδου θα κρατούνται σαν «γυμνές ζωές» μέσα στο στρατόπεδο, όπως λέει ο
Τζ. Αγκάμπεν, δηλαδή θα είναι στερημένοι από δικαιικές δικαιωματικές
υποστάσεις. Ο πλανήτης-στρατόπεδο θα αποτελεί τον νέο παγκοσμιοποιημένο τόπο
της μερικής προστασίας και της ελλειμματικής υπόστασης. Αντλούμε στοιχεία για
το πώς θα λειτουργεί το νέο πλανητικό στρατόπεδο από τον Joseph-Achille
Mbembe, ο οποίος αναφέρεται στη νεκροπολιτική ως διάσταση
της Βιοεξουσίας και της Βιοπολιτικής. Οι πολίτες, θα μας πει ο J.-A.
Mdembe, θα υποβάλλονται σε αστικό και κοινωνικό θάνατο,
τα δικαιώματα θα αποχρωματίζονται, η κοινωνική προστασία θα εξουδετερώνεται και
η ζωή θα εισέρχεται σε επισφαλείς συνθήκες. Οι όροι διαβίωσης θα αγγίζουν τον
απομονωτισμό της Παλαιστίνης και την εξορία της ζωής του απαρτχάιντ της Νότιας
Αφρικής.
Ο χωροχρόνος του ανθρώπου θα
εντάσσεται σε συνθήκες πειθαρχικής συσκευής. Με άλλα λόγια, η νεκροπολιτική θα
εκφράζει, σύμφωνα πάντα με τον J.-A.
Mdembe, τις σύγχρονες μορφές υποταγής της ζωής στη δύναμη
του θανάτου. Ο Ντελέζ μάς δίνει έναν εξαιρετικό τρόπο για να καταλάβουμε πώς
περάσαμε από τις πειθαρχήσεις στους ελέγχους. Ο άνθρωπος των πειθαρχήσεων, θα
υποστηρίξει ο Ντελέζ, ήταν ασυνεχής παραγωγός ενέργειας, ενώ ο άνθρωπος του
ελέγχου είναι κυματοειδής διαγγελέας ενός συνεχούς φάσματος που πάει πέρα από
κάθε αρχή και μετά από κάθε τέλος.
Επιπλέον η νεκροπολιτική θα
αποδομήσει το σύστημα της αστικής Δημοκρατίας. Πρώτον: οι θεσμοί θα αποτελούν
φαινόμενα αντιθέσεων του κέντρου εξουσίας και ως εκ τούτου θα έχουν μια γενική
παθολογία, που σημαίνει ότι θα αυτονομούνται διαρκώς από την κοινωνική τους
αποστολή. Και δεύτερον: θα λειτουργούν στο φάσμα της θεσμικής υποκρισίας της
συναίνεσης που θα απαιτεί τη διαθεσιμότητα των πολιτών/υπηκόων στις αποφάσεις
της εξουσίας. Το κύκλωμα ζωή-κοινωνία, φύση-πολιτισμός, όπως θα έλεγε ο
Λεβί-Στρος, από τη νεκροπολιτική δεν αναγνωρίζεται. Και αυτό γιατί επενδύει σε
μια αντιμετάθεση, όχι εκείνης που ξεκινά από το φαντασιακό/συμβολικό στο
πραγματικό, αλλά του πραγματικού που θα υπερέχει του φαντασιακού/συμβολικού.
Απόστολος Αποστόλου*
* Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής
Φιλοσοφίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου