Γουρούνια με φτερά

O David Cooper  και κυρίως ο Ronald David Laing είναι από τους πρωτοπόρους του κινήματος της αντιψυχιατρικής της δεκαετία του 1960, όρος που επινοήθηκε μάλλον αμυντικά από τον Cooper και δεν αποδεχόταν ο Laing. Το 1962 ο Cooper  ανέλαβε την διεύθυνση της πειραματικής μονάδας για νεαρούς σχιζοφρενείς  με το όνομα Villa 21 σε μια μεγάλη νοσοκομειακή μονάδα στο βόρειο Λονδίνο.  Όπως  αναφέρει ο Φώτης Τερζάκης σε εκτενές και εμπεριστατωμένο κείμενο του http://www.fotisterzakis.gr/Keimena/13_antipsyhiatrikh.htm :

Το πείραμα ξεκίνησε με αρκετά συμβατικό τρόπο: διατηρήθηκαν όλοι οι διαχωρισμοί και οι κανόνες λειτουργίας της ψυχιατρικής μονάδας, με τη μόνη διαφορά ότι αποφεύχθηκε σκόπιμα κάθε βίαιο μέτρο (χημική καταστολή, ηλεκτροσόκ, ζουρλομανδύες, κλπ.). Η βασική καινοτομία ήταν ότι δόθηκε από την αρχή μεγάλη έμφαση στις σχέσεις ανάμεσα στο προσωπικό και τους ασθενείς, στις μικτές ομαδικές συνεδρίες και, ιδιαίτερα, στην ψυχοθεραπευτική εργασία με το ίδιο το προσωπικό. Μέσ’ από το κλίμα ελευθερίας που δημιουργήθηκε, οι ψυχιατριζόμενοι της μονάδας άρχισαν να προβάλλουν αιτήματα αυτορρύθμισης τα οποία, αναπόφευκτα, καταστρατηγούσαν τους κανονισμούς και προκαλούσαν κάποια δυσλειτουργία της μονάδας. Από την πλευρά τού προσωπικού υπήρχε ένας αόριστος και διάχυτος φόβος ότι κάτι τέτοιο θα τους έκανε «κακό»· εμβαθύνοντας ωστόσο στη φύση αυτών των φόβων έγινε γρήγορα φανερό το ψυχαναγκαστικό άγχος που προερχόταν από την απώθηση δικών τους παρορμήσεων και αναγκών για μεγαλύτερη αυτορρύθμιση και μη καταναγκαστική εργασία. Έγινε σαφές ότι κανένας άμεσα θεραπευτικός λόγος δεν υπήρχε για την εφαρμογή τέτοιων περιορισμών και σιγά σιγά άρχισαν να εγκαταλείπονται. Παρ’ όλο που η κατάσταση κανενός από τους ασθενείς δεν επιδεινώθηκε (το αντίθετο μάλιστα…), η λειτουργία της μονάδας άρχισε ν’ αποδιοργανώνεται. Το προσωπικό αντέδρασε με ασυνήθιστο άγχος. Ήταν τεράστια η πίεση από το υπόλοιπο νοσοκομείο, που για μερικούς από αυτούς σήμαινε μιαν άμεση απειλή να χάσουν τη δουλειά τους, καθώς και από τον κοινωνικό περίγυρο, πράγμα που τους οδηγούσε σε έντονες και βασανιστικές αντιφάσεις ανάμεσα στις ήδη διαμορφωμένες, κοινωνικά αποδεκτές πεποιθήσεις τους και τα δεδομένα της καινούργιας τους εμπειρίας. Όταν κάποια στιγμή ο διευθυντής (ο Cooper) έλειπε σε ταξίδι, βρήκαν την ευκαιρία να επαναφέρουν μερικούς από τους πιεστικούς περιορισμούς. Μέσα από τέτοιου είδους εμπειρίες βρήκε το όριό του ο πειραματισμός του «Περιπτέρου-21». Το 1966 ο Cooper υπέβαλε την παραίτησή του έχοντας συνειδητοποιήσει ότι το επόμενο βήμα δεν μπορούσε παρά να γίνει έξω από το ψυχιατρείο και την ψυχιατρική, στην ελεύθερη κοινότητα.

Από τα εμβληματικά βιβλία του Cooper είναι το, ο Θάνατος της Οικογένειας, που διάβασα για πρώτη φορά πριν μερικούς μήνες και αναγνώρισα πως δεν είναι μόνο ένα βιβλίο που εκφράζει το πνεύμα της εποχής του, αλλά αποτελεί ένα τρόπο γραφής και μια μορφή σκέψης που υπερβαίνει τα όρια της κοινωνικής ψυχολογίας, αντηχώντας βαθύτερους προβληματισμούς που μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι σήμερα σε μια εποχή, που παρά την φαινομενική σύγχυση και το περιρρέοντα διανοητικό χυλό οργανικών διανοούμενων, αρχίζει να ξεχωρίζει επώδυνα η ήρα από το σιτάρι. Το απόσπασμα από το βιβλίο που παραθέτω δεν ξέρω κατά πόσο είναι ενδεικτικό της συνολικότερης αντίληψης του Cooper αλλά ελπίζω να αποτελέσει έναυσμα για όποιον ενδιαφερθεί να αναζητήσει το βιβλίο. Άσχετη σύμπτωση, ο Cooper έφυγε νωρίς το 1986,αλλά και ο  Κώστας Ποθουλάκης των Villa 21 έφυγε άδοξα το 1993 σε τροχαίο ατύχημα στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης.  http://20thcenturyjunks.blogspot.gr/2008/11/blog-post.html

…Αν τα γουρούνια είχαν φτερά, όπως λέει μια παροιμία, θα μπορούσε να συμβεί οτιδήποτε. Ίσως λοιπόν τα γουρούνια έχουν πράγματι μυστηριώδη και αόρατα φτερά κι ίσως δε βλέπουμε τα φτερά γιατί φοβόμαστε μη τυχόν συμβεί οτιδήποτε. Στην περίπτωση αυτή είμαστε γουρούνια είτε με αόρατα φτερά ή με τα λείψανα τους. Για μερικούς τα φτερά είναι απλούστατα αόρατα και θα μπορούσαν να φανερωθούν από στη στιγμή σε στιγμή. Για άλλους τα λείψανα φτερών σε θα επιστρέψουν ίσως ποτέ την ανάταση και το πέταγμα, μήτε και στα όνειρα.

Δεν είναι τυχαία σύμπτωση πως ο Cerletti ανακάλυψε τη <<θεραπεία >> με ηλεκτροσόκ στα σφαγεία   της Ρώμης, όπου σκότωναν τα γουρούνια με ηλεκτροπληξία. Όσα γουρούνια δεν πέθαιναν παρουσίαζαν αξιοσημείωτες αλλαγές στον τρόπο συμπεριφοράς τους: και τότε βέβαια άρχισε τα ηλεκτροσόκ στους ψυχικούς άρρωστους για να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Έτσι ακριβώς ο Χίτλερ σκότωσε 60.000 ψυχασθενείς για << πειραματισμό>> κι επίσης για να <<βελτιώσει  τη φυλή>>. Αυτό μου θυμίζει το κλασσικό βιβλίο του γενετησιολόγου Kallman όπου αρχίζει παρουσιάζοντας τους τρόπους εκκαθάρισης των γενετικά κατώτερων με σκοπό τον εξαγνισμό της φυλής και κατά συνέπεια, την εξύψωση του πολιτιστικού επιπέδου της ανθρωπότητας. Πάρα πολλοί ψυχίατροι που θεωρούν την τρέλα σαν γενετική και ιδιοσυστασιακή, έχουν επηρεαστεί από την εργασία του Kallman παρά την αμφίβολη μεθοδολογία της και τα αντιφατικά αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν αργότερα.

Πάντως το γουρούνι είναι σαν και εμάς πάντα γεμάτο πόνο. Σαν το θρύλο του κινέζου που του κάηκε το σπίτι και ψήθηκαν τα γουρούνια του. Έχωσε τα δάχτυλο μέσα σε ένα γουρούνι, αλλά το τράβηξε γρήγορα από τη φοβερή κάψα. Πιπίλησε το πονεμένο του χέρι και βρήκε τη γεύση υπέροχη. Έτσι ανακαλύφθηκε το ψητό χοιρινό. Δίχως άλλο, στην πυρκαγιά του σπιτιού σε τούτη την ιστορία θα υπήρχε κάποια κρυμμένη πρόθεση. Κάθε τροφή είναι μια συγκαλυμμένη θυσία, κάθε απληστία είναι μεταμφιεσμένη νεκροφιλία…   

(David Cooper, Ο θάνατος της οικογένειας 1971, εκδόσεις Καστανιώτης 1976, σελ 90,91)

http://en.wikipedia.org/wiki/David_Cooper_(psychiatrist)

http://en.wikipedia.org/wiki/R._D._Laing