Η μόλυνση του φαντασιακού

Η μόλυνση του φαντασιακού

Συντάκτης: 

Φοίβος Γκικόπουλος*

Το φαντασιακό, όπως ακριβώς και το περιβάλλον, μολύνεται, έχει ήδη μολυνθεί, από μια υπερβολική παραγωγή, και δεν υπάρχει ικανό φίλτρο για να το καθαρίσει. Κάποτε αυτό το φίλτρο ήταν η κουλτούρα που μαζί με το προσωπικό ταλέντο και έχοντας στη διάθεσή του μια σκάλα αξιών, έκανε μια επιλογή ανάμεσα στις πληροφορίες και τις παραστάσεις που αποδεχόταν κι εκείνες που απέρριπτε.

Σήμερα όμως, ενώ η μάζα των πληροφοριών και των παραστάσεων αυξήθηκε υπέρμετρα, το φίλτρο βούλωσε επικίνδυνα. Από αυτό το σημείο η έξαρση της γνώσης που παράγει τη μη γνώση ή μια αδιάφορη γνώση, εκείνη τη χιονοστιβάδα εικόνων που δημιουργεί το κενό της φαντασίας, εκείνον τον πληθωρισμό από λέξεις που παράγει την υποτίμηση της κάθε λέξης.

Ο τρόπος που παρουσιάζονται οι θεωρήσεις και οι απόψεις γύρω από την πολιτική, τη λογοτεχνία ή οποιοδήποτε άλλο πεδίο γνώσης έγινε εξαιρετικά σύνθετος, επιτηδευμένος, ξεθωριασμένος.

Δεν υπάρχει χρονογράφος, έστω και κάπως ειδικευμένος στη διαδικασία πολιτισμικού εκθειασμού του αντικειμένου του, που δεν ξέρει να εκπλήσσει με τις λεκτικές και ιδεολογικές ακροβασίες, με ένα ζεύγος καλά τοποθετημένων επιθέτων, με καλή δόση ειρωνείας στο σωστό σημείο, την υπολογισμένη απόσταση, το εντυπωσιακό κλείσιμο.

Κι όμως μετά την ευχαρίστηση της ανάγνωσης, εκείνο που μένει από αυτά που μόλις διαβάσαμε γρήγορα εξαφανίζεται, εξαερώνεται, φαίνεται να μην αφήνει ίχνη πίσω του, εκτός, το πολύ, από μια εκδήλωση δεξιοτεχνίας. Και γιατί όλα αυτά;

Πιστεύω ότι η απογοήτευση προέρχεται από αυτή την ακραία διαθεσιμότητα μιας κουλτούρας που εννοείται ως πολιτισμική νομιμοποίηση των πάντων, σε όρους αισθητικούς, ιδεολογικούς, φιλοσοφικούς κ.λπ.

Και από την αίσθηση ότι «παρακολουθούμε μια αναπαραγωγή από ιδέες, εικόνες, σημεία που βρίσκονται τώρα πια πίσω μας και που επιβάλλεται να επαναλαμβάνουμε σε ένα είδος μοιραίας αδιαφορίας» (Μποντριγιάρ).

Είμαστε όλοι σε μια αντανάκλαση, ζούμε τον πολιτισμό της αντανάκλασης. Ακόμη και οι λέξεις μας δέχονται αυτή τη συνέπεια της αντανάκλασης. Αντανακλούν τον Μαρξ και αντανακλούν τον Φρόιντ λέξεις όπως προσπάθεια, αλλοτρίωση, αποξένωση∙ και μετά κενό, τίποτε, παραλογισμός. Η διόγκωση του κοινωνικού και του υποκειμενικού τις έκαναν ύποπτες.

Αλλά μετά το μισό του 20ού αιώνα, με την έλευση των ανθρωπολογικών και κοινωνικών επιστημών και τον υπέρμετρο πολλαπλασιασμό των δυνατών προσεγγίσεων της πραγματικότητας, εγκαθιδρύεται μια δύναμη πολύπλοκη, απρόσιτη και φυγόκεντρη, και λέξεις όπως έλλειψη, επιθυμία κ.λπ. αποκτούν πολλές αμυχές και λόγιους υπαινιγμούς.

Και όταν η γλώσσα των Μέσων κατακτά αυτόν τον ερμηνευτικό πλουραλισμό υποβαθμίζοντάς τον, η αντανάκλαση γίνεται σύγχυση, γίνεται ένα διαρκές κουτσομπολιό που πάντα ανανεώνεται γύρω από τις λέξεις του συρμού. Υστερα, και όχι τυχαία, τα ίδια χρόνια γιγαντώνεται η τηλεόραση..

*ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ

http://www.efsyn.gr/arthro/i-molynsi-toy-fantasiakoy