Η διεθνής των πολιτισμών

Συντάκτης: 

Γιώργος Μαργαρίτης*

Το 1922 υπήρξε έτος δοκιμασιών για τη Βρετανική Αυτοκρατορία, κυρίαρχο των θαλασσών και του κόσμου για περισσότερα, ώς τότε, από διακόσια χρόνια. Παλαιό κομμάτι του Ηνωμένου Βασιλείου η Ιρλανδία, κέρδισε τη χρονιά αυτή, ύστερα από σκληρούς αγώνες, την ανεξαρτησία της.

Το «αυτοκρατορικό» σχέδιο για ανάπλαση του χάρτη της Μέσης Ανατολής, των Στενών και της πετρελαιοφόρου Μοσούλης στη βάση των βρετανικών συμφερόντων κατέρρευσε μαζί με τον ελληνικό στρατό το καλοκαίρι του 1922. Στη μακρινή Ουάσινγκτον η νέα διεθνής συνθήκη για την κυριαρχία των θαλασσών τερμάτισε την παντοδυναμία του βρετανικού ναυτικού – η Αγγλία δεν θα κυβερνούσε πλέον τα κύματα.

Το «μεγάλο διαμάντι» του Στέμματος, η Ινδία, κλυδωνιζόταν επικίνδυνα. Στη μέση περίπου του στρατηγικού δρόμου προς την πλουτοφόρα Ανατολή η Αίγυπτος, απογαλακτισμένη από την οθωμανική της κληρονομιά, επιθυμούσε να σπάσει και τα βρετανικά δεσμά της.

Ενας φιλόδοξος βασιλιάς ζητούσε πραγματική εξουσία ενώ, πιο κάτω στον κοινωνικό ιστό, το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, μέρος του ευρύτερου ισλαμο-αραβικού εθνικισμού, ευαγγελιζόταν ριζικές ανατροπές στην αραβική χώρα. Ετούτη την κρίσιμη στιγμή ενεφανίσθη, ως από μηχανής Θεός, ο πολιτισμός.

Η «τυχαία», όπως τη θέλει η μυθιστορία, ανεύρεση του τάφου του Τουταγχαμόν τον Νοέμβριο του 1922 ήταν οπωσδήποτε πολιτικά επίκαιρη. Το εύθραυστο βρετανικό οικοδόμημα στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε ίσως να στηριχθεί εάν η άρχουσα τάξη της Αιγύπτου αποξενωνόταν από τα αραβικά αντιαποικιακά –ισλαμιστικά σε κάποιο βαθμό– κινήματα στα δυτικά και στα ανατολικά της χώρας.

Ηταν μια ισχυρή άρχουσα τάξη γαιοκτημόνων, εμπόρων και χρηματιστών που απέκτησε σημαντική οικονομική και συνακόλουθα πολιτική ισχύ στα χρόνια του πολέμου. Εκφραζόταν μέσα από το πολιτικό κόμμα –κίνημα– Wafd, μόρφωμα σχεδόν αστικό στον χαρακτήρα του και ως εκ τούτου εθνικιστικό, πρόθυμο να ακούσει και, ίσως, να υιοθετήσει όλες τις ριζοσπαστικές ή μη ιδέες που κυκλοφορούσαν στον αντι-αποικιακό χώρο.

Ο Τουταγχαμόν λοιπόν ευρέθη σε μια τέτοια συγκυρία και την εύρεσή του έσπευσαν να την προσαρμόσουν στην τρέχουσα ιστορική πραγματικότητα και τις ανάγκες της οι Times του Λονδίνου και το Reuters, επίσης του Λονδίνου, πολύ πριν προλάβει η επιστήμη της αρχαιολογίας να συντάξει την οποιαδήποτε μελέτη πάνω στην ανακάλυψη.

Το ζητούμενο και άρα πριμοδοτούμενο ήταν η διαχρονική ύπαρξη μιας «αιγυπτιακότητας» - ας το πούμε έτσι μεταφέροντας στην εδώ περίπτωση την «ελληνικότητα», που να καλύπτει ταυτόχρονα και τις επικοινωνιακές ανάγκες (την εικόνα) και της μοναρχίας και της άρχουσας αστικής τάξης της χώρας, χωρίς όμως να τους οδηγεί στη φυσιολογική αντιαποικιακή συσπείρωση που χτιζόταν στον αραβικό ισλαμικό κόσμο.

Ο Τουταγχαμόν πρόβαλε μια Αίγυπτο μη ισλαμική και μη αραβική, δηλαδή την Αίγυπτο που επιθυμούσε η Αγγλία.

Περίπου εκατό χρόνια μετά τα κοσμοϊστορικά αυτά γεγονότα ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, έχοντας βαθύτατα μελετήσει την ιστορία της ανθρωπότητας και την πολιτική σημασία που ενίοτε αποκτά η επίκληση του πολιτισμού, αποφάσισε να μιμηθεί το υποδειγματικό βρετανικό «αυτοκρατορικό» τέχνασμα.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η τρέχουσα αυτοπεποίθησή του προέρχεται από τον πρόσφατο δικαστικό θρίαμβό του στη διαμάχη του με ταπεινό περιοδικό της Αθήνας. Η δικαστική βούλα τον έχρισε υπεραιωνόβιο, αποδεχόμενη τον ενεργό του ρόλο στην ίδρυση του ΚΚΕ, πριν από εκατό χρόνια.

Τον ανήγαγε δε στην απόλυτη πολιτική αγνότητα διαπιστώνοντας ότι ναι μεν συνέβαλε στην ίδρυση ενός «σταλινικού» κόμματος, πλην όμως, ως έτερος Δανιήλ στον λάκκο των λεόντων, ποτέ δεν συμμερίστηκε τις «σταλινικές» ιδιότητες του τελευταίου. Προφανώς με τον τρόπο αυτό διαπιστώθηκε ότι ο υπουργός βρίσκεται πέρα από το μέτρο του ανθρώπινου και του λογικού.

Με τις δικαστικές δάφνες νωπές στο κεφάλι του ο υπουργός αποφάσισε να επιταχύνει την από καιρό αναγγελθείσα διαμόρφωση –έπειτα από δική του φυσικά πρωτοβουλία– ενός νέου παγκόσμιου συστήματος δυνάμεων το οποίο μάλλον θα μεταβάλει την τάξη του κόσμου.

Το κριτήριο για τη συμμετοχή σε ετούτο το σύστημα είναι –κατά παραφθορά του εγελιανού σχήματος για την ιστορία του πολιτισμού– η πιστοποιημένη συγγένεια με κάποιον αρχαίο πολιτισμό. Η αρχική ιδέα, πριν από περίπου έναν χρόνο, περιλάμβανε, εκτός φυσικά της πρωτοπόρας και αυτονόητα πιστοποιημένης Ελλάδας, τις Κίνα, Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ινδία, Ιράν, Ιράκ, Ιαπωνία, Ισραήλ, Μεξικό.

Εκτοτε η αρχική ιδέα δείχνει να προσαρμόστηκε στα διπλωματικά δεδομένα, προστέθηκαν η Ιταλία και η Βολιβία, ενώ αφαιρέθηκαν οι Αιθιοπία, Ισραήλ (μάλλον λόγω της αδυναμίας συνεύρεσης με το Ιράν) και Ιαπωνία... Υποθέτουμε ότι οι δικοί τους πολιτισμοί κρίθηκαν νεότεροι.

Το τι ακριβώς επιδιώκει η δημιουργία ετούτου του σχήματος των ετερόκλητων GC 10 ή 9 (κατά το G20 των πραγματικά ισχυρών) παραμένει αδιευκρίνιστο και μάλλον ανάγεται στη σφαίρα ερμηνειών του όποιου μοναχού Παΐσιου. Ισως το τίποτα.

Η μεγαλομανία των συνθλιβόμενων μεσοστρωμάτων και η ανερχόμενη βουλιμία της κραταιάς άρχουσας τάξης των εργολάβων πιθανώς θα τραφούν από τις επιδεικτικές φιέστες που θα συνοδεύουν την υλοποίηση του μεγαλεπήβολου ετούτου προγράμματος. Ισως πάλι –ποιος ξέρει– δεδομένου ότι έχει μόλις πιστοποιηθεί η πέρα από τα κοινά ανθρώπινα μέτρα εμβέλεια του υπουργού, ίσως πράγματι βρισκόμαστε μπροστά στο κατώφλι μιας ριζικής ανατροπής της τάξης του κόσμου.

Σε τούτα τα πράγματα η επιστήμη καλό είναι να σηκώνει ψηλά τα χέρια. Για να μην εκτεθεί, αν μη τι άλλο....

* καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ

https://www.efsyn.gr/arthro/i-diethnis-ton-politismon