Γραμμές και τέρατα

 

Αλέξης Κροκιδάς*

Η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ομοσπονδία "Αργώ" και στην Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία που φιλοξενήθηκε τις τελευταίες μέρες στις σελίδες της ΕΦ.ΣΥΝ. σχετικά με την λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης 10306 είναι εξόχως επίκαιρη. Επίκαιρη όχι μόνο για τον δυστοπικό χώρο της ψυχικής υγείας και όσα δραματικά διαδραματίζονται εκεί, αλλά και για τον ευρύτερο κοινωνικό-πολιτικό χώρο-χρόνο.

Αυτή την στιγμή που μιλάμε, η περίφημη τηλεφωνική γραμμή την οποία η υφυπουργός Υγείας Ζωή Ράπτη επίσημα και τόσο περήφανα παρουσιάζει ως έμπρακτη απόδειξη ότι η κυβέρνηση φροντίζει τους ευάλωτους πολίτες αυτής της χώρας εν μέσω πανδημίας, λειτουργεί κανονικότατα 24 ώρες το 24ωρο. Μάλιστα καθώς γράφω τούτες τις γραμμές, είμαι στην απογευματινή βάρδια,15:00 - 21:00 και έχω δεχτεί ήδη 4 τηλεφωνήματα. Διακόπτω προφανώς όταν χτυπάει το τηλέφωνο.

Ενα καίριο ερώτημα που θα έπρεπε να απασχολεί όλους-ες, είναι το πόσο χρήσιμη είναι αυτή η γραμμή ως μηχανισμός/εργαλείο υποστήριξης, ή πόσο αποτελεσματική (διαφορετικό ερώτημα). Παρόλο που ίσως να ακούγεται απλό, δεν είναι. Είναι δύσκολο και αρκετά πολύπλοκο να απαντηθεί, αλλά σίγουρα δεν είναι ακατόρθωτο. Δεν θα εξετάσουμε εδώ τα μεθοδολογικά ζητήματα και τις διάφορες τεχνικές και εννοιακές δυσκολίες. Αρκεί να πούμε ότι η σχετική μεθοδολογία υπάρχει. Το αν υπάρχει η πολιτική βούληση για να διερευνηθεί το ερώτημα, είναι μια άλλη ιστορία.

Δυστυχώς, στην απάντηση του ο Μενέλαος Θεοδωρουλάκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας "Αργώ" που εκπροσωπεί διάφορες ΜΚΟ στον χώρο της ψυχικής υγείας, αποφεύγει συστηματικά και περίτεχνα να αγγίξει το ερώτημα αυτό.

Τα στοιχεία που παραθέτει στην επίσημη ανακοίνωση που δημοσιεύεται στην ΕΦΣΥΝ στις 27.11.2020, ως απάντηση στις απαξιωτικές αναφορές της Πρωτοβουλίας Ψ, είναι πόσοι επαγγελματίες εμπλέκονται στην λειτουργία της γραμμής, πόσες ώρες απασχολούνται, πόσοι και ποιοί φορείς εμπλέκονται, πόσες κλήσεις δέχτηκε η γραμμή, πόσες απαντήθηκαν και μια (πρόχειρη και προβληματική) κατηγοριοποίηση των αιτημάτων, του στυλ τόσο τοις εκατό ανησυχούν για τον κορονοϊό τόσο τοις εκατό για οικονομικά προβλήματα, κοκ.

Σημειωτέον, αν και λεπτομέρεια μέσα στην μεγαλύτερη εικόνα, από τις περίπου 100,000 κλήσεις περίπου 30,000 δεν απαντήθηκαν.

Πώς λοιπόν στοιχειοθετείται έστω και απλά, έστω και πρόχειρα, η αποτελεσματικότητα ή έστω η χρησιμότητα της γραμμής που τόσο ένθερμα υποστηρίζει ο Μενέλαος, η Α' Πανεπιστημιακή κλινική του Αιγινήτειου, και άλλοι φορείς, καθώς κι ένα σωρό επαγγελματίες ψυχικής υγείας και φυσικά και η κυβέρνηση μέσω της υφυπουργού Ζωής Ράπτη;

Πώς;

Το γεγονός ότι απελπισμένοι άνθρωποι (δεν ξέρουμε καν πόσοι είναι αυτοί, γιατί ο αριθμός κλήσεων δεν αντιστοιχεί σε αριθμό ανθρώπων, πχ κάποιος μπορεί να πάρει δέκα φορές, πράγμα πολύ συνηθισμένο όπως γνωρίζουν όλοι-ες που στελεχώνουν την γραμμή) σηκώνουν το τηλέφωνο και καλούν για βοήθεια δεν σημαίνει ότι η υποστήριξη που λαμβάνουν στο τηλέφωνο, τους είναι χρήσιμη. Μπορεί και να είναι, αλλά πώς το ξέρουμε; Πώς το αξιολογούμε; Το ότι παίρνουν τηλέφωνο από μόνο του δεν είναι απόδειξη.

Να το πούμε πολύ πολύ απλά. Το γεγονός ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι τηλεφωνούν στην ΔΟΥ ή στον ΟΑΕΔ ή σε τράπεζες παρακαλώντας απελπισμένα για κάποια διευκόλυνση, ή προσπαθώντας να κάνουν κάποιο διακανονισμό, να πάρουν μια παράταση, ή ας πούμε στην ΔΕΗ για να μην τους κοπεί το ρεύμα, δεν σημαίνει ότι τα αιτήματα τους ικανοποιούνται ή ότι οι διάφορες γραμμές "εξυπηρέτησης" πελατών (εξαθλίωσης πελατών θα τις έλεγα) αποδεικνύονται χρήσιμες.

Πριν από μισή ώρα δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από κάποιον (εκτός Αττικής) του οποίου το ρεύμα κόπηκε πριν απο τρείς μέρες. Δούλευε μαύρα στην εστίαση πριν κλείσουν τα μαγαζιά και κάπως τα βγαζε πέρα. Δεν έχει επιδόματα, κάρτα ανεργίας, τίποτα. Εκλεισε μου είπε και το συσσίτιο στον Άγιο ΧΧΧ (μια εκκλησία εκεί κοντά που μένει που έδινε φαγητό) και έχει απελπιστεί. Ευτυχώς όμως υπάρχει η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης και μπορώ εγώ από τριακόσια χιλιόμετρα μακρυά, να τον υποστηρίξω. Να του πω να πάει στην κοινωνική υπηρεσία του Δήμου του (είχε πάει έτσι κι αλλιώς και δεν έβγαλε άκρη) να του πω κουράγιο, μπόρα είναι θα περάσει, η ζωή είναι όμορφη, πρέπει να το παλέψεις, και αν είναι αυτοκτονικός να τον συμβουλέψω ανάλογα, σύμφωνα με το πρωτόκολλο ή να τον παραπέμψω στην ειδική γραμμή για τις αυτοκτονίες. Εξοχα! Η γραμμή λειτουργεί με επιτυχία.

Πώς το αποδεικνύεις αυτό χωρίς στοιχεία; Το να το λες και να το ξαναλές ότι η γραμμή λειτουργεί με επιτυχία δεν είναι απόδειξη. Ακόμα χειρότερες ίσως, πάντως σίγουρα αποφευκτικές ή παραπλανητικές, είναι διατυπώσεις όπως "Η επιτυχής λειτουργία της Γραμμής προκάλεσε το ενδιαφέρον του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος". Σώπα. Επειδή ενδιαφέρθηκε το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, τι σημαίνει αυτό; Τα στοιχεία για την επιτυχή λειτουργία της γραμμής πού είναι; Αν τα έχετε, γιατί δεν τα παραθέτετε; Τόσοι καθηγητές από το Αιγινήτειο, τόσοι επιστήμονες, τόσοι έμπειροι συνεργάτες, τόσοι επαγγελματίες ψ, τα στοιχεία πού είναι;

Να το πούμε άλλη μαι φορά, λίγο διαφορετικά και ίσως κάπως πιο δραματικά. Το γεγονός ότι παρέχεται μια υπηρεσία η οποία στελεχώνεται από έμπειρους επαγγελματίες και πλαισιώνεται απο έγκυρους επιστήμονες δεν σημαίνει ότι είναι αυτόματα και χρήσιμη. Οι ψυχίατροι και νευρολόγοι (όλοι επιστήμονες) που έκαναν χιλιάδες λοβοτομές μέχρι και την δεκαετία του 60, επικαλούνταν την επιστήμη και διακήρυτταν ότι ήταν σωτήριες ή τουλάχιστον χρήσιμες οι λοβοτομές για τους ασθενείς και τις οικογένειες τους. Μάλιστα ο πρωτοπόρος της λοβοτομής έλαβε και το Νόμπελ για την καινοτόμο παρέμβαση που επινόησε. Πώς αλλιώς να το πούμε;

Στο μεταξύ η ιδεολογία της ψυχολογικοποίησης-ψυχιατρικοποίησης κοινωνικών προβλημάτων που προκαλούν τεράστια οδύνη, καλά κρατεί. Μπορεί τα εργασιακά δικαιώματα να εξανεμίζονται μπροστά στα μάτια σου, μπορεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας να καταρρέει μπροστά στα μάτια σου, μπορεί η φτώχεια, η απειλή της φτώχειας, οι μισθοί της πείνας, η ανεργία να σε τσακίζουν, να σου αφαιρούν κάθε ίχνος αξιοπρέπειας, κάθε ίχνους κουράγιου για να συνεχίσεις να αγωνίζεσαι, αλλά μην ανησυχείς. Η γραμμή 10306 είναι εδώ για σένα.

Γραμμές και τέρατα των καιρών.

*Κοινωνιολόγος-Κοινωνικός Λειτουργός.

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/271281_grammes-kai-terata