Θεοδώρα
Σταθούλια*
Στις 9
Μαΐου 1950 διακόπτεται η ροή του προγράμματος της γαλλικής ραδιοφωνίας για να
ακουστεί το διάγγελμα του υπουργού Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν για τη δημιουργία
μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα. «[…] Η Ευρώπη δεν θα
δημιουργηθεί διαμιάς, ούτε σε ένα συνολικό σχέδιο: θα οικοδομηθεί μέσα από
συγκεκριμένα επιτεύγματα που κατ’ αρχάς θα δημιουργήσουν μια πραγματική
αλληλεγγύη. […] Η γαλλική κυβέρνηση προτείνει να τεθεί το σύνολο της
γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή, της
οποίας η οργάνωση θα δίνει δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες χώρες της
Ευρώπης».
Ας
δεχτούμε ότι στον τρόπο αντίληψης της πορείας της ιστορίας αποσπώνται οι ιδέες
της κυρίαρχης τάξης από την κυρίαρχη τάξη και γίνονται ξεχωριστή οντότητα και
κυριαρχούν σε μια εποχή (Κ. Μαρξ, «Γερμανική ιδεολογία»). Κανείς δεν
αναρωτιέται για τους όρους παραγωγής αυτών των ιδεών, για τις ιστορικές
περιστάσεις ως βάση αυτών των ιδεών. Στην περίπτωση της 9ης Μαΐου 1950, όμως,
λογαριάζουμε τον παράγοντα άνθρωπο ως δημιουργό αυτής της ιδέας.
Ο Σουμάν είναι εκφωνητής μιας διακήρυξης για να
ακουστεί στις ΗΠΑ όπου, έναν χρόνο νωρίτερα, στη συνάντηση των συμμάχων Γαλλίας
- Βρετανίας - ΗΠΑ έχει δεχτεί την πρόκληση από την κυβέρνηση Τρούμαν και τον υπουργό
Εξωτερικών Ατσεσον να επεξεργαστεί μια κοινή συμμαχική πολιτική έναντι της
Γερμανίας και το κρίσιμο ζήτημα των περιοχών του Ρουρ και του Σάαρ.
Η τεράστιας σημασίας βιομηχανική περιοχή του Ρουρ είχε αποτελέσει στοιχείο της
γαλλογερμανικής σύγκρουσης από το 1923 και τη στρατιωτική επέμβαση των Γάλλων
με την κατάληψη της περιοχής σε απάντηση στην αθέτηση της Γερμανίας να πληρώσει
τις πολεμικές αποζημιώσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που της είχαν επιβληθεί.
Το Ρουρ είχε επίσης
κυριαρχήσει στις απεργίες των ανθρακωρύχων του 1947-1948 και στις συγκρούσεις
της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής συνδικαλιστικής ηγεσίας και στις δυο
χώρες. Επίσης, η απόσπαση της κρίσιμης γερμανικής βιομηχανικής περιοχής του
Σάαρ από την κατοχή της Γαλλίας το 1947 παρέμενε κύριο πολιτικό ζήτημα για τις
ΗΠΑ και τη Βρετανία, που δεν θα ήθελαν να το δουν πάλι στη γαλλική κυριαρχία.
Ενα σχεδόν μυθιστορηματικό
μέτωπο ενάντια στα καρτέλ που είχαν κυριαρχήσει στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου
όπως και μια αδιάκοπη διάταση στον έλεγχο των βιομηχανικών πόρων μέσω κρατικών
θεσμικών οντοτήτων πλέκονται σε μια ξεχασμένη πολιτική αφήγηση από το 1944 έως
το 1952 (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα).
Τα βιομηχανικά καρτέλ είναι
στο επίκεντρο της καταγγελίας του Ρούσβελτ το 1944 θεωρώντας ότι είχαν
χρησιμοποιηθεί ως κυβερνητικά εργαλεία της ναζιστικής Γερμανίας. Ζητάει μαζί με
την ήττα της Γερμανίας να ηττηθεί και η πολιτική των καρτέλ. Το πολύ ισχυρό
διεθνές καρτέλ του ακατέργαστου χάλυβα (1926-1939) εκτός από τη Γερμανία είχε
ως μέλη το Βέλγιο, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο και το Σάαρλαντ. Επίσης, το
καρτέλ του άνθρακα υπογράφηκε στο Λονδίνο το 1937 (!) μεταξύ του γερμανικού
Ράιχ, των Βρετανών, της Πολωνίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας και έδωσε το
48,43% ως ποσόστωση στις γερμανικές εξαγωγές, καθιστώντας τον Χίτλερ κυρίαρχο
στην αγορά του άνθρακα.
Ο ιδιότυπος φεντεραλισμός
στη συνέλευση του νεοϊδρυθέντος Συμβουλίου της Ευρώπης (1949) με αντιπροσώπους
από τα Κοινοβούλια των δέκα κρατών-μελών του, το Συνέδριο του Ευρωπαϊκού
Κινήματος στο Westminster (1949) που ζητά να δημιουργηθεί μια
δημόσια αρχή που θα ελέγχει τη βιομηχανική κοινότητα, αίτημα που θα υιοθετεί
λίγο αργότερα από το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Διεθνές Συνέδριο των Γερμανών
Σοσιαλιστών στη Βιέννη το 1948, που ζητά διεθνή έλεγχο όχι μόνο της γερμανικής
βαριάς βιομηχανίας αλλά και της γαλλικής, της ολλανδικής και της βελγικής,
είναι στοιχεία μιας ιστορικής εποχής που ξεπερνά το δραματικό μέτρημα της
απόστασης που χωρίζει τις ιδέες από την κυρίαρχη τάξη. Είναι ζωτική ύλη για να
οδηγήσει σε έναν ισχυρό πρόλογο μιας σημερινής διακήρυξης για την Ευρώπη.
Ο Σουμάν ανέθεσε το σχέδιο στον Ζαν Μονέ,
επικεφαλής της Γαλλικής Επιτροπής Σχεδιασμού, οπαδό της πολιτικής του New Deal, γεγονός που στήριξε τον χαρακτηρισμό του «Σχεδίου Σούμαν» ως το ευρωπαϊκό
Tennessee Valley Authority, που ήταν το μεγαλύτερο στην ιστορία έργο του New Deal, μια κρατική αμερικανική εταιρεία που δημιουργήθηκε το 1933 και υλοποίησε
ένα τεράστιας αξίας σύστημα άρδευσης και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Η
εικονογράφηση αυτών των δυο «αγίων» της Ευρώπης αφορά την ιστορία και την
ερμηνεία της.
Σήμερα η διακήρυξη θα είχε ως πρόλογο: «Στο δρόμο
της μεγαλύτερης αμοιβαίας γονιμοποίησης ανάμεσα στα έθνη και στο μοίρασμα των
ωφελειών από την τεράστια επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, η Ευρώπη θα
οικοδομήσει έναν νέο κόσμο με πραγματική αλληλεγγύη των λαών. Ως πρώτο βήμα
αυτής της εποχής, κηρύσσεται το 2020 έτος παγκόσμιας ειρήνης με διαγραφή του
δημόσιου χρέους των φτωχών χωρών, με δημοκρατική θεσμική αναγέννηση και με
δημόσιο έλεγχο των πολυεθνικών».
* πολιτική επιστήμονας, δρ Επιστήμης της Πληροφορίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου