Don Delillo-Mao II (απόσπασμα)

Το μυθιστόρημα «Mao II», του σημαντικού αμερικάνου συγγραφέα Don Delillo είναι έμμεσα επηρεασμένο από την περίφημη φετβά που εξέδωσε το 1989 ο Αγιατολάχ Χομεϊνί κατά του Σαλμάν Ρουσντί. Στην καρδιά του μυθιστορήματος βρίσκεται ένας ερημίτης συγγραφέας, ο Μπίλ Γκρέι, ο οποίος ξεφεύγει από το αποτυχημένο μυθιστόρημα στο οποίο εργάζεται για πολλά χρόνια και περνάει στον κόσμο της πολιτικής βίας. Το απόσπασμα που παραθέτω  είναι κομμάτι μια συνομιλίας του Μπιλ με την Μπρίτα που ασχολείται με φωτογραφικά πορτραίτα συγγραφέων. Νομίζω ότι ο μεταξύ τους διάλογος σκιαγραφεί αναλογίες με το σήμερα, αλλά και υπαινίσσεται γεγονότα που συνέβησαν πολύ μετά την έκδοση του βιβλίου.  Το μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1991 και στην Ελλάδα το 1996 από τις εκδόσεις Χατζηνικολή.  Ο συγγραφέας παρεμπιπτόντως βρέθηκε πριν λίγες μέρες στην Αθήνα, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Κύκλου «Λέξεις και Σκέψεις». 

          

-Πες μου για την Νέα Υόρκη, της είπε ο Μπιλ. Δεν πάω ποτέ πια εκεί. Όταν σκέφτομαι τις πόλεις που έζησα, βλέπω μεγάλους πίνακες κυβιστικής τεχνοτροπίας.

 -Θα σου πω τι βλέπω.

 -Αυτή την ένταση και τη θαμπάδα κι αυτούς τους παλιούς καφετί τόνους και πως οι πόλεις γερνούν και κηλιδώνονται στη σκέψη, σαν ρωμαϊκά τείχη.

-Εκεί  που ζω, εντάξει, υπάρχει χάος από στέγες, κυκεώνας, τέσσερα,  πέντε, έξι, ακόμα και εφτά πατώματα και από δίπλα τα ντεπόζιτα, τα συρματόσχοινα για τη μπουγάδα, οι κεραίες της τηλεόρασης, τα καμπαναριά, οι περιστερώνες, οι καμινάδες, οτιδήποτε ανθρώπινο υπάρχει στο κάτω τμήμα του νησιού-μικροί συρρικνωμένοι κήποι, αγάλματα ζωγραφισμένα πανό. Και ξυπνώ μέσα σ’ αυτή την κατάσταση και τη λατρεύω και εξαρτιέμαι απ’ αυτήν. Όλα όμως τα ισοπεδώνουν και τα γκρεμίζουν για να χτίσουν τους πύργους τους.

- Τελικά οι πύργοι θα φτάσουν να φαίνονται ανθρώπινοι, ιδιόμορφοι, με τοπικό χρώμα. Λίγο χρόνο χρειάζονται μόνο.

- Θα πάω να χτυπήσω το κεφάλι μου στον τοίχο. Πες μου πότε να σταματήσω.

- Θα απορείς για το τι σε εκνευρίζει.

-Ήδη έχω μια αιτία: είναι οι δίδυμοι πύργοι του Κέντρου Διεθνούς Εμπορίου.

-Μα είναι ακίνδυνοι και χωρίς ηλικία. Μοιάζουν ξεχασμένοι. Σκέψου μάλιστα πόσο χειρότερα θα μπορούσε να είναι.

-Πως γίνεται αυτό; αντέτεινε εκείνη.

-Αν υπήρχε μόνο ένας πύργος.

- Θες να πεις πως υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Ένα παιχνίδι του φωτός.

- Ένας μόνο πύργος δεν θα ήταν πολύ χειρότερα;

- Όχι, γιατί το μέγεθος αποτελεί μέρος μόνο της βασικής μου αντίρρησης. Το μέγεθος είναι ολέθριο. Όταν όμως έχεις δυο τέτοιους πύργους, είναι σα σχόλιο, σαν διάλογος, μόνο που δεν ξέρω τι ακριβώς λένε.

  -Λένε «Καλή σου μέρα»

-Αν πας κάποια μέρα να περπατήσεις σ’ αυτούς τους δρόμους είπε εκείνη, Θα δεις από τη μια ανθρώπους άρρωστους κι ετοιμοθάνατους, που δεν έχουν που την κεφαλήν κλίναι  κι από την άλλη, να ξεφυτρώνουν όλο και ψηλότεροι πύργοι, απίθανα κτίρια με χιλιάδες τετραγωνικά εκμεταλλεύσιμου χώρου. Όλος ο χώρος είναι μέσα. Μήπως υπερβάλλω;

-Εγώ υπερβάλλω

-Είναι περίεργο, αλλά νιώθω ότι σε ξέρω.

-Είναι περίεργο, ε; Πασχίζοντας να μιλήσουμε σοβαρά ενώ εσύ χοροπηδάς και στριφογυρίζεις με μια μηχανή στο χέρι κι εγώ στέκομαι εδώ δείχνοντας άκαμπτος και ανόητος.

-Συνήθως, βλέπεις δε συζητώ. Κάνω μια ερώτηση και αφήνω το συγγραφέα να μιλήσει, να πέσει λίγο η ένταση.

- Άσε το χαζό να φλυαρεί, δηλαδή.

-Εντάξει, αν το θέτεις έτσι. Κατά βάση, πολύ λίγο προσέχω τα λεγόμενα γιατί δουλεύω εκείνη τη στιγμή. Είμαι ανεπηρέαστη, εργάζομαι, προσέχω το παραμικρό.

-Και ταξιδεύεις όλη την ώρα, και μας ψάχνεις.

-Χαμήλωσε το σαγόνι του είπε εκείνη.

-Διασχίζεις ηπείρους και ωκεανούς για να φωτογραφήσεις συνηθισμένα πρόσωπα, να καταγράψεις χιλιάδες πρόσωπα, δεκάδες χιλιάδες πρόσωπα.

-Είναι τρελό. Αφιερώνω τη ζωή μου σε μια χειρονομία. Ναι, ταξιδεύω. Πράγμα που σημαίνει πως μερικές μέρες σκέφτομαι αδιάκοπα την τρομοκρατία. Μας έχουν στην εξουσία τους. Σε χώρους επιβίβασης δεν κάθομαι ποτέ κοντά σε παράθυρα, μήπως εξακοντιστούν τίποτα γυαλιά. Έχω σουηδικό διαβατήριο και έτσι όλα είναι εντάξει, εκτός κι αν πιστεύεις πως τον πρωθυπουργό τους τον σκότωσαν τρομοκράτες. Σ’ αυτή την περίπτωση δεν είναι όλα εντάξει. Χρησιμοποιώ κωδικούς στην ατζέντα μου για ονόματα και διευθύνσεις συγγραφέων, γιατί ποτέ δεν ξέρεις αν το όνομα κάποιου συγγραφέα είναι ή όχι επικίνδυνο να το έχεις στα χαρτιά σου, αν έχεις πέσει σε κανένα αντιφρονούντα, κανένα Εβραίο, ή κανένα υβριστή. Προσέχω πολύ τι διαβάζω. Δεν κουβαλάω μαζί μου τίποτα που να ’χει σχέση με θρησκείες, κανένα βιβλίο με θρησκευτικά σύμβολα στο εξώφυλλο ούτε με εικόνες όπλων ή σέξι γυναικών. Αυτά από τη μια. Από την άλλη, Ξέρω μέσα μου πως θα πεθάνω από μια φοβερή, αργή αρρώστια κι επομένως μπορώ να ταξιδεύω με το αεροπλάνο χωρίς να φοβάμαι.

Έβαλε στη μηχανή καινούριο φιλμ. Ήταν σίγουρη πως είχε αποκτήσει αυτό για το οποίο είχε έρθει ως εκεί αλλά στη ζωή της πίστεψε χιλιάδες φορές πως είχε πετύχει τα πάντα που επιθυμούσε κι ύστερα έβρισκε πως έκανε καλύτερη δουλειά με το κόντακτ. Της άρεσε να δουλεύει πέρα από την αίσθηση του «να το, αυτό είναι» Ήταν σημαντικό γι’ αυτήν να συνεχίζει, να εξαφανίζει το βέβαιο και να φτάνει σε μια στιγμή μυστικής ευλογίας.

-Ρωτάς καθόλου τους συγγραφείς πως τους φαίνεται να είναι ζωγραφισμένοι κλόουν;

-Τι εννοείς;

-Μ’ έκανες να μιλήσω, Μπρίτα.

-Λατρεύω καθετί που ’χει ζωντάνια.

-Αδιαφορείς για αυτά που λέω.

-Μίλα σουαχίλι.

-Υπάρχει ένας περίεργος δεσμός ανάμεσα στους μυθιστοριογράφους και τους τρομοκράτες. Στη Δύση γινόμαστε διάσημα ανδρείκελα καθώς τα βιβλία μας χάνουν τη δύναμη να διαμορφώσουν και να επηρεάσουν. Ρωτάς καθόλου τους συγγραφείς πως νοιώθουν για αυτό; Εδώ και είκοσι χρόνια πίστευα πως ένας συγγραφέας θα μπορούσε να αλλάξει το εσωτερικό γίγνεσθαι του πολιτισμού. Το χώρο αυτό τον έχουν καταλάβει τώρα οι κατασκευαστές όπλων και οι πιστολάδες. Κάνουν επιδρομές στην ανθρώπινη συνείδηση. Αυτό που έκαναν οι συγγραφείς, προτού γίνουμε όλοι ένα.

-Συνέχισε μου αρέσει ο θυμός σου.

- Μα τα ξέρεις όλα αυτά. Για αυτό ταξιδεύεις χιλιάδες χιλιόμετρα φωτογραφίζοντας συγγραφείς. Γιατί εμείς υποχωρούμε μπροστά στη τρομοκρατία, στις ειδήσεις περί τρομοκρατίας, στα μαγνητόφωνα και στις φωτογραφικές μηχανές, στα ραδιόφωνα, στις βόμβες που κρύβονται στα ραδιόφωνα. Ο κόσμος το μόνο που χρειάζεται είναι ειδήσεις για καταστροφές. Όσο πιο αόριστη είναι η είδηση, τόσο πιο μεγαλειώδης η αφήγηση. Η πληροφόρηση είναι η τελευταία εξάρτηση πριν-από τι; Δεν ξέρω. Εσύ όμως πολύ έξυπνα μας παγιδεύεις στη μηχανή σου, προτού εξαφανιστούμε

(σελ.50-53)