Βλάντιμιρ Σαφάτλε: «Η οικονομική κατάρρευση της Βραζιλίας δεν θα μοιραστεί εξίσου σε όλους»

Συνέντευξη με τον καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, Βλάντιμιρ Σαφάτλε

Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης

Πώς ερμηνεύεις τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης του κορωνοϊού από τον Μπολσονάρο; Πώς συνδέεται με τις ακραίες αντιλήψεις του, τον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό, και το φασιστικό του υπόβαθρο;

Η κρατική πολιτική της Βραζιλίας συνίσταται στην απλή άρνηση της πανδημίας, που την αντιμετωπίζει σαν μια υστερία, και την βλέπει σαν να είναι ένα οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Ζαΐρ Μπολσονάρο επιδιώκει να καταστρέψει τις απόπειρες περιορισμού της πανδημίας που έγιναν από τους κυβερνήτες, με ένα μοντέλο που δεν διαφέρει από αυτό που βλέπουμε στις ΗΠΑ με τον Τραμπ, μόνο που είναι πιο βάρβαρο. Αν θυμηθούμε ότι η Βραζιλία είναι ένα παγκόσμιο εργαστήριο αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού, μπορούμε να κατανοήσουμε αυτήν την πολιτική μέσα στο πλαίσιο της λογικής της διάσωσης της οικονομίας, παρά τους θανάτους που υπήρξαν, και εξακολουθούν να υπάρχουν, από την πανδημία, αποτρέποντας, με κάθε κόστος, την εμφάνιση ενός πιο παρεμβατικού και αναδιανεμητικού οικονομικού παραδείγματος ως αποτέλεσμα της συλλογικής κινητοποίησης ενάντια στον ιό. Ωστόσο, υπάρχουν περισσότερα στοιχεία στην περίπτωση της Βραζιλίας. Ως μια χώρα με μήτρα βασισμένη στους σκλάβους, το βραζιλιάνικο κράτος συνέχιζε να διαιρεί τα θύματα σε δύο τύπους: στους «ανθρώπους», δηλαδή, εκείνους που θα πεθάνουν με πένθος, επικήδειους και δημόσια τελετή, και στα «πράγματα», δηλαδή αυτούς που θα πεθάνουν χωρίς πένθος και θλίψη, αυτοί θα είναι απλώς ένας αριθμός. Αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπιζε η κυβέρνηση τους ανθρώπους στις φαβέλες. Το βραζιλιάνικο κράτος ήταν πάντα ο υπεύθυνος ενός αδήλωτου εμφυλίου πολέμου ενάντια στα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Από τους 65.000 βίαιους θανάτους που γίνονται κάθε χρόνο στη Βραζιλία, οι 40.000 γίνονται από την αστυνομία. Αυτοί οι θάνατοι δεν υπολογίζονται, ή μάλλον, είναι απλώς ένα νούμερο. Τώρα η κυβέρνηση εφαρμόζει αυτή τη λογική σε ολόκληρη την κοινωνία, συμπεριλαμβανόμενης της απόκρυψης των πτωμάτων και των ψεμάτων για τον αριθμό των νεκρών, οδηγώντας στην κατάρρευση της κάθε τρυφερότητας και της γενικευμένης αλληλεγγύης που θα μπορούσε να προκύψει από αυτήν την κατάσταση. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να ανιχνεύσουμε και την σαφή φασιστική μήτρα μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας, δηλαδή, την λατρεία της συλλογικής αυτοκτονίας ως έκφραση του «θάρρους». Σήμερα στη Βραζιλία έχουμε ανθρώπους που διαδηλώνουν ενάντια στην επιβολή των περιοριστικών μέτρων, που βγαίνουν στους δρόμους χορεύοντας με φέρετρα, σαν να θέλουν να χλευάσουν τους θανάτους και τον πόνο. Βλέπουμε διαδηλωτές που μιλούν για το «θάρρος» τους να βγουν στο δρόμο, να εργαστούν και να αντιμετωπίσουν τον ιό. Αλλά αυτοί οι άνθρωποι γνωρίζουν, βαθιά, το ρίσκο που αναλαμβάνουν. Σαν να ήταν σε μια τελετουργία αυτοθυσίας.

Μόνο η ακροδεξιά είναι οργανωμένη πολιτικά

Πόσο εύκολο θα είναι για την κυβέρνηση Μπολσονάρο να επιβιώσει μετά την πανδημία;

Υπάρχουν πολλά πιθανά σενάρια, αλλά είναι σαφές ότι ο Μπολσονάρο δύσκολα θα χάσει την υποστήριξη του, σχεδόν, 30% του πληθυσμού που είναι στο πλευρό του, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί. Αντιθέτως, πιστεύω ότι αυτό το τμήμα του πληθυσμού τείνει να εμβαθύνει περαιτέρω τους μηχανισμούς ταύτισής του με την εξουσία. Ακόμα κι αν χάσει την υποστήριξή του στην Εθνοσυνέλευση και στον Τύπο, η λογική του Μπολσονάρο είναι να ενισχύσει όλο και περισσότερο το πνεύμα των υποστηρικτών του, μέχρι να τον εγκαταλείψουν οι στρατιωτικές ομάδες. Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί με το άλλο 70%. Όσον αφορά την βραζιλιάνικη πολιτική, σήμερα είναι μια πολιτική στην οποία η μόνη πραγματικά οργανωμένη ομάδα, με το κατάλληλο όνομα και με ιδεολογική σαφήνεια, είναι το 30% της ακροδεξιάς. Το άλλο είναι ένα ασαφές νεφέλωμα, του οποίου το μόνο σαφές σχέδιο είναι η αντίδραση, δηλαδή η παρεμπόδιση της υλοποίησης του ακροδεξιού σχεδίου. Η βραζιλιάνικη Αριστερά έχει πεθάνει, απέτυχε να εμφανιστεί ως ένας παράγοντας ικανός να προσφέρει έναν ριζικά διαφορετικό κυβερνητικό ορίζοντα από αυτόν που έχουμε.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της πολύπλευρης κρίσης που υπάρχει σήμερα στη Βραζιλία;

Για δεκατρία χρόνια η χώρα ήταν ένα εργαστήριο για τον αριστερό λαϊκισμό. Παρά την επίτευξη ορισμένων σημαντικών αποτελεσμάτων, αυτή η πολιτική στρατηγική δεν ήταν σε θέση να αλλάξει δομικά την πραγματικότητα της Βραζιλίας. Βασίστηκε σε ένα σύστημα ετερόκλητων συνασπισμών και συμβιβασμών, που δεν ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που ξέρετε με τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην περίπτωση της Βραζιλίας, αυτό κατέληξε να δημιουργήσει μια παράλυση που έκανε την κυβέρνηση την τέχνη της διαχείρισης των αδράνειας. Μια τέτοια αδράνεια προκάλεσε μια λαϊκή απογοήτευση που εξερράγη το 2013, για να μην επιστρέψει ποτέ στο φυσιολογικό. Έχει καταστεί μια ρητή αντιθεσμική επιθυμία. Ωστόσο, μόνο η ακροδεξιά κατάφερε να κινητοποιηθεί και να εκμεταλλευτεί αυτήν την επιθυμία, προτείνοντας μια συντηρητική και εθνική επανάσταση. Ή, αν θέλετε, προτείνοντας μια προληπτική αντεπανάσταση προκειμένου να αποτραπεί μια τέτοια απογοήτευση που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την εμφάνιση μιας πιο ριζοσπαστικής εναλλακτικής αριστεράς.

Μακάβρια πολιτική

Είναι προφανές ότι η πανδημία έχει εμβαθύνει, και αναδείξει, τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν στη Βραζιλία. Να πούμε περισσότερα πάνω σε αυτό; Πως συνδέεται η σημερινή κατάσταση με τις πολιτικές των τελευταίων χρόνων;

Η Βραζιλία είναι μια από τις πιο άνισες χώρες στον κόσμο. Οι δημοσιονομικές πολιτικές μας είναι άδικες, και οι ταξικές διαφορές είναι τεράστιες και τίποτα δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό. Τα δεκατρία χρόνια αριστερής κυβέρνησης επανέφεραν το επίπεδο ανισότητας, σύμφωνα με τον δείκτη GINI, (σημ: μετρά τον βαθμό στον οποίο η κατανομή των εσόδων και των καταναλωτικών δαπανών μεταξύ ατόμων ή νοικοκυριών σε μια οικονομία αποκλίνει από μια απόλυτα ισότιμη κατανομή), στο επίπεδο των αρχών της δεκαετίας του ‘60. Η πραγματική πρόκληση της βραζιλιάνικης πολιτικής είναι η οικοδόμηση μιας ριζικά ισότιμης κοινωνίας. Ωστόσο, ο ιός είναι δημοκρατικός και σκοτώνει ανθρώπους όλων των τάξεων, ακόμα κι αν η ιατρική περίθαλψη δεν είναι η ίδια. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει χώρο για την ανάπτυξη ισχυρών πολιτικών κοινωνικής αλληλεγγύης, και για την ενίσχυση του καθολικού συστήματος δημόσιας υγείας που καταφέραμε να οικοδομήσουμε με μεγάλη προσπάθεια. Ωστόσο, αυτό θα σήμαινε να θάψουμε τον ακραίο νεοφιλελευθερισμό που μας κυβερνά. Για αυτούς είναι καλύτερο να πεθάνουν 15.000 άνθρωποι, από το να δεχτούν έναν τέτοιο μετασχηματισμό.

Χαρακτηριστικό αυτής της αντίληψης είναι ότι ο Μπολσονάρο έχει χαρακτηρίσει την πανδημία ως μια υστερία που βλάπτει την οικονομία, και συνεχώς δείχνει ότι προτεραιότητά του είναι η αύξηση της κερδοφορίας του βραζιλιάνικου καπιταλισμού.

Θα έλεγα ότι η οικονομική κατάρρευση της Βραζιλίας είναι σίγουρη. Ωστόσο, αυτή η κατάρρευση δεν θα μοιραστεί εξίσου σε όλους. Το συγκεντρωτικό πλέγμα του βραζιλιάνικου καπιταλισμού τείνει να επιδεινωθεί, όπως και η μονοπωλιακή μήτρα του. Το πρώτο πράγμα που έκανε το κράτος όταν ξεκίνησε να μας πλήττει η πανδημία ήταν να δώσει δάνεια εκατομμυρίων σε τράπεζες και αεροπορικές εταιρείες, ενώ η εργατική τάξη είχε καταστραφεί και δεν είχε εγγυημένες θέσεις εργασίας. Έπρεπε να επιλέξουν μεταξύ ενός ορισμένου οικονομικού θανάτου και του πιθανού φυσικού θανάτου χιλιάδων ανθρώπων, και λόγω μιας μακάβριας λογικής κατέληξαν να επιλέξουν τον πιθανό φυσικό θάνατο.

http://epohi.gr/h-oikonomikh-katarreush-ths-vrazilias-den-tha-moirastei-exisou-se-olous/?fbclid=IwAR3pNh0v77EuxZK_d-b0aUPajhxqE70rgCHzJowW0ycEFoO-YlHU2u2MpJk