Ρολάν Μπάρτ- Η απόλαυση του κειμένου (αποσπάσματα)

Κι όμως το πιο κλασικό κείμενο (ένα μυθιστόρημα του Ζολά, του Μπαλζάκ, του Ντίκενς, του Τολστόι) έχει μέσα του ένα είδος εξασθενημένης τμήσης: δεν το διαβάζουμε ολόκληρο με την ίδια αναγνωστική ένταση, επιβάλλεται ένας ρυθμός, αβίαστος κι ελεύθερος, που πολύ λίγο σέβεται την ολότητα του κειμένου, η απληστία μάλιστα της γνώσης μας παρασέρνει να δρασκελίζουμε ή να ξεπερνάμε ορισμένα μέρη (που τα προαισθανόμαστε ως «βαρετά») για να ξαναβρούμε το ταχύτερο τα καυτά μέρη της ιστορίας (που είναι πάντα οι αρθρώσεις της: αυτό που προωθεί την αποκάλυψη του αινίγματος ή του πεπρωμένου): πηδάμε ατιμώρητα (κανένας δε μας βλέπει) τις περιγραφές, τις εξηγήσεις, τους στοχασμούς, τις συζητήσεις, μοιάζουμε έτσι με το θεατή του καμπαρέ που ανεβαίνει στη σκηνή και επιταχύνει το στριπτίζ της χορεύτριας, βγάζοντας της μάνι- μάνι τα ρούχα, αλλά με τη σειρά, δηλαδή: με το σέβας από τη μία, αλλά και επισπεύδοντας από την άλλη την τελετουργία (σαν τον παπά που καταπίνει τα ευαγγέλια του). Η τμήση, πηγή ή μορφή της απόλαυσης, φέρνει εδώ αντικριστές δύο πεζές πλευρές, αντιπαραθέτει ό,τι είναι χρήσιμο για τη γνώση του μυστικού κι ό,τι της είναι άχρηστο, είναι μια ρωγμή προερχόμενη από μια απλή αρχή της λειτουργικότητας, δεν παράγεται απευθείας από την ίδια τη δομή των γλωσσών, αλλά μόνο τη στιγμή της χρήσης τους, ο συγγραφέας δεν μπορεί να τη προβλέψει: δεν μπορεί να θέλει να γράψει εκείνο που δεν θα διαβαστεί. Κι όμως, ο ρυθμός ακριβώς αυτού που διαβάζουμε κι αυτού που δεν διαβάζουμε είναι που προκαλεί την απόλαυση των μεγάλων αφηγημάτων: διάβασε κανείς ποτέ λέξη προς λέξη τον Προύστ, τον Μπαλζάκ, το Πόλεμος και Ειρήνη; (Καλότυχος ο Προύστ: από την μία ανάγνωση στη άλλη, δεν πηδάς ποτέ τα ίδια μέρη).

Το μπρίο του κειμένου (χωρίς αυτό δεν υπάρχει, στην ουσία, κείμενο), είναι η θέληση του για ηδονή: εκεί ακριβώς όπου το κείμενο υπερβαίνει τη ζήτηση, ξεπερνάει τα σαλιαρίσματα, και επιχειρεί να υπερφαλαγγίσει, να παραβιάσει την κυριαρχία των επιθέτων- που είναι οι πόρτες εκείνες της γλώσσας απ’ όπου μπουκάρουν σαν χείμαρρος ή ιδεολογία και η φαντασία.

Ρολάν Μπάρτ- Η απόλαυση του κειμένου, Εκδόσεις Ράππα (1973), σελ.19-21,24